| 2η Διάλεξη: Ας ξεκινήσω με μερικά στοιχεία που αφορούν την επικαιρότητα. Πόσοι και πόσες από εσάς παρακολουθούν συνήθως Eurovision. Λίγη, έτσι, δεν έχουμε μεγάλο κοινό. Φέτος, λοιπόν, στη Eurovision έγινε κάτι ιδιαίτερο, το οποίο αν δεν μιλάτε τόσο πολύ μεταξύ σας, θα μπορέσω να το πω ή να μας το πει η Μαριάνθη. Μαριάνθη, δυνατά Μαριάνθη. Η χώρα της Φιλανδίας προσοχώνει ένα συγκρότημα, οι οποίοι έχουν σύντρομο Down. Μάλιστα, η συμμετοχή λοιπόν της Φιλανδίας, όπως μας είπε η Μαριάνθη, είναι μια ιδιαίτερη συμμετοχή. Είναι ένα συγκρότημα Punk, έτσι, ένας μόνο έχει σύντρομο Down. Είναι τέσσερις ενήλικες, ο ένας από αυτούς έχει σύντρομο Down, οι άλλοι είναι ένας με αυτισμό και δύο με νοητική αναπηρία. Το γεγονός αυτό σχολιάστηκε κατά ποικίλους τρόπους. Άλλους πολύ πολύ ανοιτές από ότι ενημερώθηκα σε διάφορα προϊνάδικα, αλλά δεν μας εκπλήθη ιδιαίτερα αυτό. Και άλλους έτσι λίγο πιο σκληρούς θα έλεγε κανείς. Το συζητάμε αυτό γιατί? Γιατί την προηγούμενη φορά είχαμε αναφερθεί πάρα πολύ σε τι παιδιά σε σχέση με την αναπηρία. Διότι το βίντεο που έχουμε εγγραφεί από αυτό το Μαέμινετ, που βλέποντας οι ενήλικες ένα παιδί με ένα παιδάκι με πρόβλημα, έκανε βάση στο πρόβλημα που είχε και εφησίσει σε αυτό που έργανε. Μπράβο, είδαμε το βίντεο, το οποίο το πλαισιώσαμε με γνώσεις σχετικά με στερεότυπα, αντιλήψεις. Τι άλλο είχαμε αναφέρει εκτός από τα στερεότυπα? Οι διακρίσεις που είναι το πώς ενεργώ τελικά. Άλλο? Προκαταλήψεις. Όσο λοιπόν τα συζητούσαμε αυτά με κάτι το οποίο ήταν φτιαχτό, ήτανε δική μου επιλογή. Να σας δείξω ένα βίντεο από τον Οργάνωση Νοεμή, που αναδείκνυε πώς οι ενήλικες έχουν προκαταλήψεις και αυτές οι προκαταλήψεις τι κάνουν, επηρεάζουν τη συμπεριφορά τους. Γιατί είχαν επηρεάσει τη συμπεριφορά των γονιών των μικρών παιδιών. Εάν είχαμε μιλήσει μία εβδομάδα αργότερα, δεν θα χρειαζόταν να ψάχνω εγώ βίντεο σχετικό. Θα μου το έδινε η πραγματικότητα. Τα σχόλια λοιπόν που έχουν αναρτηθεί και επειδή συχνά μπαίνεται στο διαδίκτυο, σε σχέση με αυτή τη συμμετοχή, αφορούν τι? Αφορούν πρώτον την εμφάνιση αυτών των ανθρώπων. Έγινε σχόλιο του τύπου καλαιαυτή είναι σαν τα τέρατα που είχαν στείλει την άλλη φορά, αλλά χωρίς τις μάσκες. Επίσης έγινε σχόλιο ότι η Φιλανδία κατεβάζει τους ανθρώπους αυτούς με αναπηρία, για να κάνει τι? Να κινητοποιήσει τη λύπηση και να πάρει ψήφους. Εσείς τι σκέφτεστε. Το δεύτερο, ότι η Φιλανδία κάνει αυτή την επιλογή για να πάρει περισσότερους ψήφους. Όταν εμείς στείλαμε το ρουβά, το κάναμε με ποιο στόχο να ευαισθητοποιήσουμε την κοινή γνώμη ή για να πάρουμε περισσότερους ψήφους. Ήταν πολύ δημοφιλής το δημοφιλής και το έκαναν για τέτοιο λόγο. Στο εξωτερικό δεν ήταν δημοφιλής. Ναι, αλλά ήταν κούκλος λέει. Εδώ έχουμε επιχειρήματα σοβαρά. Άρα και για να μην θεωρηθώ ότι κάνω σεξιστικά σχόλια, όταν στείλαμε την Μπαπαρίζου, φορούσε μάξι. Τι φορούσε αν θυμάστε. Μίνι. Γιατί είχε ωραία πόδια. Σχολιάστηκε αυτό τότε. Με τόσο άσχημο, γιατί στέλνουμε αυτή που είναι όμορφη, γιατί στέλνουμε αυτή που έχει ωραία πόδια, γιατί στέλνουμε τον άλλο που είναι κούκλος που λέει εδώ. Όχι. Όταν όμως το ίδιο ακριβώς πράγμα γίνεται και αφορά ανθρώπους με αναπηρία, αμέσως εξεγείρονται. Κοίτα να δεις πάνε να πάρουν τους ψήφους των διάφορων χωρών με βάση τη λύπηση. Αυτό λέγεται διάκριση. Δεν είναι στερεότυπο πια. Είναι διάκριση. Γιατί κρίνουμε με άλλα κριτήρια. Στη μία περίπτωση, θεωρούμε απολύτως αναμενόμενο. Απολύτως δόκιμο. Και φυσιολογικό τι να κάνουμε. Να στείλουμε έναν όμορφο άντρα ή μια όμορφη γυναίκα, να τύνεται με έναν τρόπο ώστε να κερδίζουν ψήφους, αλλά δεν θεωρούμε ότι κάποιος μπορεί να το κάνει αυτό. Έτσι, με κάτι ιδιαίτερο. Κι άρα, εξεγείρονται οι υπόλοιπες χώρες, όχι όλες ευτυχώς, αλλά η πολιτισμένη Ελλάδα πρόλαβε και εκφράστηκε, εναντίον αυτής της δράσης. Υπάρχει περίπτωση να το κάνουν αυτό οι Φιλανδοί, γιατί θέλουν να δηλώσουν κάτι διαφορετικό. Ναι. Χθες σε μια εκπομπή που άκουσε, το καλό σχόλιο που είπαν για αυτή τη συμματοχή, είπαν ότι μπορεί η Φιλανδία να το κάνει, γιατί το σύγκρινο με το στις εθνικές γεωργήσεις είναι ότι χτίζουμε γέφυρες. Μπορεί να είναι για αυτόν τον λόγο, για να έρθουμε στην πειθαλή τέτοια άνθρωπα. Άρα για να προβάλει και ανθρώπους οι οποίοι πολύ καιρό είναι τι, αποκλεισμένοι από αυτές τις πολιτιστικές τελώς πάντων δραστηριότητες. Ναι. Βλέπω, τα παρακολουθούμε τα πρωινά, ναι. Μάλιστα. Έχουμε δηλαδή ένα διαφορετικό κοινωνικό πλαίσιο, αυτό της Φιλανδίας, όπου οι αντιλήψεις φαίνεται να είναι διαφορετικές. Γιατί? Γιατί φαντάζεσαι ότι εύκολα η Ελλάδα θα έκανε την επιλογή να ψαρέψει ψήφους με ένα συγκρότημα ανθρώπων με νοητική αναπηρία. Δεν θα την έκανε, παιδιά. Άρα είναι υποκριτικό να λέμε ότι οι Φιλανδοί το κάνουν για να μαζέψουν ψήφους. Το κάνουν γιατί έχουν φτάσει σε ένα τέτοιο επίπεδο, που να θεωρούν ότι αξίζει, τι, σε όποιο χώρο δεν υπάρχουν οι άνθρωποι με αναπηρία να φανούν. Και η Eurovision είναι κάτι τέτοιο. Επίσης στο χώρο των ταινιών ισχύει το ίδιο. Άρα βλέπουμε τι, όταν σε συγκεκριμένες κοινωνίες τα στερεότυπα δεν είναι τόσο ενεργά, τότε βλέπουμε να μην γίνονται και τόσες πολλές αρνητικές διακρίσεις, αλλά να γίνεται τι, θετική διάκριση. Είναι πιθανότατο ότι στη Φιλανδία υπάρχουν συγκροτήματα που τραγουδάνε καλύτερα από αυτό το συγκρότημα. Άρα τους έγινε μια θετική διάκριση. Γιατί, για να καλυφθεί μια μεγάλη ιστορία αποκλεισμού. Ιστορική, δηλαδή, χρονικά μεγάλη περίοδος αποκλεισμού. Είναι πολύ ενδιαφέρον πάντων, και θα σας δώσω το λόγο, είναι πολύ ενδιαφέρον, αυτά που συζητάμε εδώ, αυτά που λέμε για την αναπηρία, για τον τρόπο που σκεφτόμαστε, σε λίγο θα συζητήσουμε για τα μοντέλα ερμηνείας και το λόγο που χρησιμοποιούμε όταν εκφραζόμαστε για τους ανθρώπους με αναπηρία, να τα συνδέουμε με πραγματικά γεγονότα. Δυστυχώς ή ευτυχώς, έρχονται συνέχεια τέτοια γεγονότα στην επιφάνεια. Δεν θα είναι το πρώτο που θα συζητήσουμε, και δεν θα είναι το μοναδικό μάλλον που θα συζητήσουμε, είναι το πρώτο, δεν θα είναι το μοναδικό. Πες μας. Σχετικά με αυτό που είπατε, που έγινε μια θετική διάκριση. Ωραία, αλλά αυτό το να φέρει η λιονδία στην επιφάνεια είναι τέτοιο συγκρότημα, δεν το θέτει ουσιαστικά σε κίνδυνο να γίνουν αρνητικές διακρίσεις από χώρες, οι οποίες σας πούμε όπως είναι η Ελλάδα, που δεν είναι συνηθισμένη σε κάτι τέτοιο. Έτσι ώστε να πούμε ότι δεν θα ψηφίσω αυτό το σχόλιο, θα ψηφίσω ένα άλλο, το λιγότερο μπορούμε να πούμε. Ναι, είναι πιθανόν δηλαδή τι να γίνει, να μην πάρουν πολλές ψήφους. Ναι, δεν το εκφέρουμε σε τέτοιον τρόπο. Δεν είναι αυτός ο στόχος τους όμως. Καταρχάς θα πρέπει να αποφασίσουμε, ο καθένας, γιατί το κάναν. Αν πούμε ότι το κάνουν για να πάρουν θετικές ψήφους, τότε σημαίνει ότι δεν τους εκθέτει. Αν το πούμε ότι είναι μια θετική διάκριση, τότε σίγουρα γίνεται αυτό όχι για τις θετικές ψήφους. Γίνεται για να έρθει στην επιφάνεια. Ναι. Δεν θα μπορούσε κάποιος να αποτεθεί όλο αυτό, δηλαδή να βγει κάποιος από τη μορφή της Φιλανδίας και να θέσει σίγουρα στα Κανάρια στην δημοσιότητα, το λόγο που το έκαναν, έτσι ώστε αυτή η παραιονημία, ας πούμε ο κόσμος που δεν είναι τόσο γνωστομένος ή τόσο καχυποκτοσιακός ή ακούηκε να πάρει τα μηνύματα χωρίς να τα γράφει αυτό, αυτά που λένε όλα τα Κανάρια, τα ανητικά σχόλια, μπορεί να γίνουν τη πηγή, ουσιαστικά, για το δίκτυο που αυτό πιθανόν να κάνουν, δεν μπορεί κάπως να θέσουν το νόημα τους, ότι κατέβασαν από τη Συντρόπηση, για αυτό το σκοπό, ώστε να μην αναπηθούν όλο το μεσόλιο και να τους καπακώσει το ανητικό. Ναι, είναι πολύ πιθανό να το κάναν, ήδη στη Φιλανδία. Έτσι και αλλιώς η ροή της πληροφορίας, όπως ξέρετε, δεν είναι, δεν πάνε όλες οι πληροφορίες παντού, επιλέγονται, ποιες πληροφορίες πηγαίνουν. Όμως προσέξτε κάτι, εάν έβγαιναν να μιλήσουν για την αναγκαιότητα του να γίνει κάτι τέτοιο, πιθανά να μην τους άκουκε κανείς. Τώρα που το έκαναν, τώρα είδατε, ψάχνουμε να βρούμε, μήπως το δικαιολόγησαν, δημιούργησαν μια τεράστια συζήτηση. Αυτό είναι το σημαντικό, το ότι έφεραν το θέμα στην επιφάνεια. Δεν πρόκειται παιδιά ποτέ σε τέτοιου τύπου ζητήματα να συμφωνήσουν όλοι, ούτε και έχει σημασία αυτό. Σημασία έχει ότι το έφεραν στην επιφάνεια, ότι όλη η Ευρώπη θα μιλήσει γι' αυτό, ότι σεβάστηκαν τα χρόνια της εκπαίδευσης και της επένδυσης που έκαναν σαν κοινωνία πάνω στα ίσα δικαιώματα για τους ανθρώπους με ανοητική αναπηρία, το αναγνώρισαν αυτό και ότι έκαναν πράξη τι? Το ζήτημα της κοινωνικής ένταξης. Μιλάμε πάρα πολύ για ένταξη, ένταξη δεν είναι απλά να ανεχόμαστε δίπλα μας να υπάρχουν, ένταξη είναι να συμμετέχουν σε κάθε τι που μπορούν να συμμετέχουν. Την επίτραση όμως αυτής της συζήτησης στην ίδια την ομάδα, πέραν τώρα να και όλοι μας και στον χαθησία της όλης της πράξης, τι σκέφτηκαν εις? Θέλω να πω ότι είναι πολύ ωραίο που χτέθηκε μια συζήτηση και που έχει γίνει αυτή η αναπηρία, αλλά αν είναι πίεση για τους απλούς διακοπισόνους, και χρειπάμε τώρα και το αφιούς, ενώ στους ανθρώπους που δεν έχουν έναν επιπλέον αγώνα να θαλέψουμε, αυτοί άνθρωποι που μπορεί να έρχονται από μια χώρα με ψηλό κοινωνικό επίπεδο, που μπορεί όντως το βιωτικό της επίπεδο να είναι τόσο ψηλό έτσι ώστε να έρχονται σε ένα σημείο να πουν ότι τώρα φτάνουμε μία θέση και στέλνουμε αυτή την ομάδα. Μιλάει σε χώρες, όπως και εμείς, που δεν έχουν τέτοιο επίπεδο και που άκρητα αρχίσαμε ήδη τα σχόλια, τα αρνητικά, να σκεφτόμαστε τι, γιατί όλος πώς θα το πάρει. Ναι, με μπέρδεψες λίγο, δεν ξέρω ποιον άλλο αναφέρεσαι. Η ομάδα λοιπόν είναι χρόνια συγκρότημα, δίνει παραστάσεις, έχει κάνει μικρό φιλμάκι για τη δράση της, έχουν γίνει τρία films με βάση αυτούς τα οποία βραβεύτηκαν σε διεθνή, διεθνή festival δοκιμαντέρ και ταινιών μικρού μήκους. Δεν τους πήρε κανείς να τους βάλει εκεί να παίξουν το ρόλο, έτσι. Είναι συγκρότημα, είναι αποφασίτους για χώρες όπως η Ελλάδα, το να υπάρχουν ομάδες ανθρώπων με νοητική αναπηρία, με βούληση, αυτονομία, έτσι, χειραφετημένες που αποφασίζουν μόνοι τους, μας φαίνεται παράτερο. Δεν είναι. Να φανταστείτε ότι πριν από πάνω από 40 χρόνια, όταν είχε γίνει ένα συνένδριο των ανθρώπων με νοητική αναπηρία, πάλι στην Φιλανδία, είχαν βάλει ένα πολύ σημαντικό έτημα, το έτημα του να αποφασίζουν για τον ελεύθερο χρόνο τους. Δηλαδή, όταν οι άνθρωποι λύνουν βασικά τους ζητήματα, σκέφτονται και λίγο παραπέρα. Έτσι, ήθελες κάτι και να κλείσουμε με αυτό για να ξεκινήσουμε την ενότητα. Δεν θα έγινε τόσο μεγάλος τόρος και νομίζω ότι συνήθως η Ελλάδα δεν τα κάνει αυτά, τα ψάχνει τόσο, τα ξεψηρίζει, γιατί έχουμε πρωινά δικά, έχουμε μεσήμερια να πω δεν ξέρω με τι να κάνουμε. Δηλαδή, σκέφτομαι ότι όσο περνάν τα χροναδίνα που πηγαίνουμε μπροστά, πηγαίνουμε όλο και πιο πίσω. Παράδειγμα της Γερμανίας, το 1982, στείλαν ολικά τυφή. Κέρδισε. Δεν έγινε τόρος στη Γερμανία. Δεν έγινε κάποια διάκριση να πούν ότι πει δίνει τυφή θα τη στείλουν για να πάρουν αυτές τους σύνολες. Πέρασε τελείως απαρατήρητα. Έστειλε ένα μήνυμα, να υπάρχει απελευθέρωση στα κράτη, να μην πάρουν σχλάβοι, να υπάρχει ελευθερία, όχι πόλεμοι. Το ψυχικό στένωσης, σχέση με το μήνυμα το οποίο ήθελε να στείλει, δεν έβγαλε πρώτη. Δεν πιστεύω δηλαδή ότι τη λυπήθηκε κάποιος και είπε είναι τυχλή θα την ψυχίσω. Ναι. Δεν ξέρω αν θα έπρεπε, δεν θα έπρεπε. Συμφωνώ όμως ότι το σποράκι αυτό που πετάει αυτή τη στιγμή, η Φιλανδία, για όποιο λόγο, δημιουργεί διαφορετικούς προβληματισμούς ανάλογα με το επίπεδο ανάπτυξης πολιτισμικής κάθε χώρας. Σε κάποιες χώρες που είναι δεδομένο μπορεί να μην γίνεται ζήτημα. Σε κάποιες άλλες χώρες μπορεί να θεωρείται πρόκληση ή υποκριτικό. Πάντως για μένα αυτό που έχει σημασία είναι το δικαίωμα στη συμμετοχή σε ό,τι συμβαίνει στον κόσμο. Προσωπικά θεωρώ ότι η Eurovision είναι ένα πανηγύριο το οποίο δεν με αφορά καθόλου. Από εκεί και πέρα όμως, εάν πολλούς κόσμος αισθάνεται ότι τον αφορά, τότε θα πρέπει να έχουν όλοι δικαίωμα πρόσβασης. Αυτό είναι το σημαντικό. Δεν θα το κλείσουμε. Κοίταξε η Eurovision πέραση, ναι. Δεν είναι παιδάκια εκεί. Παιδάκια αποκλείεται. Α, μπράβο. Όχι, δεν είναι παιδάκια. Αν πας σε ένα λύκειο και πεις ότι εδώ έχει παιδάκια, εσύ άμα το πεις, να δεις πώς θα σε αντιμετωπίσουν τα παιδάκια. Ηλικιόπαιδες, έτσι. Στην Κύπρο είναι χειρότερα, τα λένε μωρά. Έχουν άλλη ορολογία. Είναι λοιπόν νέοι εκεί, ναι. Και επειδή έτυχε να έχουμε ανοιχτή τηλεόραση κάποια παιδάκια που παιδάκια, ναι, και είδανε το βίντεο, ένα από αυτά, το οποίο είναι και πιο λειτουργικό, μου είπε, κυρία αυτά λέσανε εμάς. Αυτός βασικά, ξέρω εγώ ποιον είδε. Είναι σαν τη Γιώτα, ξέρω εγώ τη συμφωνία του. Και θέλω να πω ότι μπορεί για όλους τους υπόλοιπους να είναι οι αρνητικά ή θετικά τα σχόλια, λέμε ή μπράβο τους ή γιατί το έκαναν, αλλά για τα παιδιά και για τους εφήβους και για όποιον έχει παρόμοιο, παρόμοιο, παρόμοια πάτης, άκουσα να το πω, δεν ξέρω, διαφορά, ναι, αυτή η κίνηση της φιλανδίας τους κάνει και να έχουν μεγαλύτερη ευτοπεποίτηση και να καταλαβαίνουνε ότι με αυτόν τον τρόπο δεν με πιάσουν την αφάνεια. Έτσι, εξαιρετική παρατήρηση. Και θέλω να πω ότι ήταν τέτοιοι χαράδους που λέγουνε, κυρία μου πώς θα το ψηφίσω αυτό, πώς σας τη νομίζουμε να το ψηφίσω. Άρα, είναι πάρα πολύ καλό το σχόλιο, γιατί βάζει ένα θέμα που θα το συζητήσουμε και σήμερα, ότι κανένας μας δεν μεγαλώνει, δεν καταλαβαίνει τον εαυτό του, δεν συνειδητοποιεί ποιος είναι και τι δυνατότητες έχει σε ένα κενό, αλλά αλληλεπιδρά με το περιβάλλον του. Και αν σε αυτό το περιβάλλον μπορεί να δει ομοίους του να πετυχαίνουν, να γίνονται διάσημοι, να τα καταφέρνουν, τότε έχει λόγο τι να κάνει. Να προσπαθήσει για κάτι καλύτερο. Αν ζει σε μια κοινωνία όπου δεν βλέπει πουθενά κάποιον σαν κι αυτόν, τότε δεν αισθάνεται μέρος σε αυτής της κοινωνίας. Ούτε αισθάνεται ότι έχει την ικανότητα να πάει παραπέρα ή να αναπτυχθεί. Ωραία. Άρα αφήνουμε αυτό το σχολιασμό της επικαιρότητας. Αυτό που έχουμε ήδη συζητήσει από την πρώτη μας φορά είναι τι είναι η ιστορική ουσιαστικά εξέλιξη της αναπηρίας. Και φτάσαμε μέχρι τη σύγχρονη πραγματικότητα. Αυτό που θέλουμε να δούμε τώρα μαζί σήμερα είναι οι αντιλήψεις για την αναπηρία αν διαμορφώνουν δύο διαφορετικά μοντέλα. Εκτός από να λέμε ότι υπάρχουν πολλές αντιλήψεις, όπως το είδαμε και τώρα, εάν υπάρχουν όμως αντιλήψεις που εντάσσονται σε ένα ή σε ένα διαφορετικό ή σε δύο ή σε τρία, όπως θα δούμε, διαφορετικά μοντέλα. Αν καταφέρουμε και το κατανοήσουμε αυτό και έχουμε χρόνο, θα περάσουμε σε τι? Στην ιστορία του κινήματος των αναπήρων και στο πώς διαμορφώθηκε αυτό. Παραδοσιακά λοιπόν, ίσως το έχετε δει και στη βιβλιογραφία, στο χώρο της αναπηρίας αναφερόμαστε σε δύο μοντέλα, δύο κατευθύνσεις. Το ιατρικό μοντέλο και το κοινωνικό μοντέλο. Τι εννοούμε ιατρικό μοντέλο. Καταρχάς το λέμε και με άλλους τρόπους. Το λέμε μοντέλο της παθολογίας ή ατομικό μοντέλο. Είναι το πιο παλιό. Οι πρώτες αντιλήψεις που τις είδατε ιστορικά, έτσι, θεωρούν ότι το πρόβλημα που εδράζει. Ποιος το έχει το πρόβλημα? Το άτομο. Ότι το πρόβλημα είναι στο άτομο. Και ότι το άτομο έχει μία παθολογία. Πάσχη δηλαδή. Ταυτίζεται στο πλαίσιο του ιατρικού μοντέλου η αναπηρία με μειονεξίες. Με οργανικές μειονεξίες ή και λειτουργικές μειονεξίες. Γιατί ονομάστηκε ιατρικό. Γιατί αν θεωρείς κάτι ως πάθηση, τότε η επιστήμη που ασχολείται πρώτη ιστορικά με τις παθήσεις είναι η ιατρική. Εδώ πρέπει να πούμε ότι ονομάστηκαν οι αντιλήψεις αυτές ιατρικό μοντέλο, όχι από αυτούς που τους είχαν, αλλά από τους αντιπάλους τους. Με αυτή την έννοια, σήμερα, το ιατρικό μοντέλο στο χώρο της αναπηρίας και κατεπέκταση στην ειδική αγωγή, στο χώρο της ειδικής αγωγής, θεωρείται κάτι πάρα πολύ αρνητικό. Θεωρείται επίσης κάτι πάρα πολύ περιοριστικό. Και θα το αναδείξουμε αυτό, έτσι, από τι. Τι καταλαβαίνετε όταν διαβάζουμε στη διαφάνεια ότι στο πλαίσιο του ιατρικού μοντέλου, αγνοεί το ρόλο του κοινωνικού περιβάλλοντος, ένα πράγμα και των κοινωνικών πεποιθήσεων. Έτσι, πώς το καταλαβαίνετε αυτό. Το άνθρωπο που έχει αυτή την αναπηρία, σύλληγε τον εαυτό του ή εγώ τον εαυτό του. Δεν μπορούμε να τον βοηθήσουμε, δεν μπορεί να μας βοηθήσει. Σε ποιο βιντεάκι θα λέγατε, από αυτά που είδαμε, τα δύο βιντεάκια που είδαμε, σε ποιο βιντεάκι αναδεικνύεται ο ρόλος του κοινωνικού περιβάλλοντος, στο τι είναι αναπηρία και τι όχι. Τα θυμάστε, ναι. Το τουρκικό, έτσι, όπου δείχνει ποιος αισθάνεται σαν ανάπηρος, ποιος δεν μπορεί να λειτουργήσει, αυτός που έχει κανονικό ύψος, ο αρτιμελής, αυτός που βλέπει, έτσι. Άρα, έρχεται με ένα αντίστροφο τρόπο, εκείνη η ταινιούλα, να μας δείξει τι. Να μας κάνει να σκεφτούμε, εάν πραγματικά η αναπηρία εδράζει μόνο μέσα στο άτομο, είναι ένας περιορισμός, μία μειονεξία, ή εξαρτάται και από το περιβάλλον στο οποίο ζει το άτομο. Πάμε να δούμε τώρα το δεύτερο σημείο. Απορρίπτεται στην πράξη το αυτονόητο της επίδρασης του περιβάλλοντος, το οποίο γίνεται δεκτό για τους υπόλοιπους. Εδώ αυτό να χρησιμοποιήσουμε λίγο την προσωπική μας εμπειρία. Έτσι. Ποιος ή ποια από εδώ μέσα, ήθελε να γίνει αστροναύτης. Κάντε το. Ποιος ή ποια από εδώ μέσα, ήθελε να γίνει χορεύτρια στη Νέα Υόρκη. Στο κλασικό μπαλέτο στη Νέα Υόρκη. Μία. Βεβαίως. Πώς σου ήρθε. Έκανες μπαλέτο. Η μαμά έκανε μπαλέτο. Ο μπαμπάς έκανε μπαλέτο. Όχι. Η δασκάλα που έκανες μπαλέτο, σου είχε δείξει τίποτα για τη Νέα Υόρκη. Γιατί δηλαδή ήθελες να πας δέκια καλά στη Νέα Υόρκη εσύ. Απλά ήξερας τις καθηγήτριες. Και από πού το ήξερες. Μας έλεγε η καθηγήτρια. Α, σας τα έλεγε η καθηγήτρια. Ωραία. Το κρατάμε εμείς αυτό. Ποιος ή ποια από σας ήθελε να γίνει επιστήμονας πυρηνικός. Δεν έχουμε τέτοιους εδώ. Ποιος από σας ήθελε να γίνει θεατρικός συγγραφέας. Πες μας. Η ερώτηση είναι ίδια. Πώς σου ήρθε. Διάβαζα κάποιους, είναι η αλήθεια, και νομίζω ότι ήθελα να ασχοληθώ με αυτό. Το παράτησες. Θα δούμε μετά γιατί το παράτησες. Ποιος ή ποια από σας ήθελε να γίνει φιλόλογος. Ενδιαφέρον. Γιατί ήθελες να γίνεις, πώς σου ήρθε να γίνεις φιλόλογος. Ήξερες κανένα φιλόλογο. Ήξερες πολλούς, ε. Ωραία. Εσείς ξέρατε κανένα φιλόλογο. Η καθηγήτρια ή φιλόλογος, ωραία. Δεν θα δω τι θέλατε να κάνετε. Κάποια στιγμή κάπου θα καταλάβω τι θέλατε να γίνετε και πώς καταλήξατε εδώ, έτσι. Ποιος ή ποια από σας ήθελε να γίνει εξερευνητής στην Αφρική. Κανείς. Να το κλείνουμε σιγά σιγά. Ποιος ή ποια από σας ήθελε να γίνει κλασικός πιανίστας. Ναι. Α, δύο έχουμε, μπράβο. Γιατί? Γιατί από μικρή άκουγες με βάζανα κοκλασκή μουσική. Και πήγες στο δύο. Καλή καθηγήτρια στο πιάνο, πολύ ωραία. Εγώ τίποτα, δεν ασφαλίθηκα καθόλου με τη μουσική. Δεν ήταν απλά τα εξαδέρφια μου, όλοι πέζανε πιάνο και τέτοια. Μάλιστα, πολύ ωραία. Πού το πάω, παιδιά, για να γνωριστούμε τα κάνω αυτά. Για σκεφτείτε το λίγο. Εσύ τι ήθελες να γίνεις. Ναι. Όπως? Ψυχολόγος. Ωραία. Γιατί ήθελες να γίνεις ψυχολόγος. Γιατί από μικρή και από αυτά τα πράγματα που έλεγα στο τηλεόραση μου, άρασα πολύ ότι να προσπαθείς να καταλάβεις το πώς σκέφτεται οι άλλοι, γιατί διαφωνούν από σένα. Να προσπαθείς από διάφορα κομμάτια στην διαδικασία να καταλάβεις γιατί είναι έτσι, γιατί κάτι άλλο φταίει. Έβλεπες δηλαδή στο περιβάλλον, σου είχες ερεθίσματα και σου δημιουργήθηκε. Εσύ τι ήθελες να γίνεις. Το αγόρι. Ισσοδηματίας. Δεν είχες κάτι ιδιαίτερο να θες να γίνεις. Όχι. Συμβαίνει πάρα πολύ. Τι ήθελες να γίνεις. Να ασχοληθείς με το μπουζούκι. Γιατί? Και πόσο ήρθε. Μάλιστα. Ωραία. Άρα είναι πολλά διαφορετικά πράγματα και ο καθένας και η καθεμία κάτι είχε στο πίσω μέρος του μυαλού που ήθελε να γίνει. Πώς προκύπτουν αυτά. Ναι. Από το περιβάλλον. Δεν γεννηθήκατε. Κανένας μας δεν γεννήθηκε. Ξέροντας τι θέλει να γίνει. Αλλά αναπτυχθήκαμε. Μάθαμε να μας αρέσει ή να μην μας αρέσει. Να θεωρούμε ότι μπορούμε να γίνουμε ή δεν μπορούμε να γίνουμε. Ανάλογα με το περιβάλλον μας. Εάν σας ρωτήσω. Θα ρωτήσω κάτι. Εγώ σπίτι μου ήθελα να γίνω μικράγουμος. Και δεν έχω μικρά αδερφάκια και τα φυσάκια μου δεν θα αλλάγουν μικρά. Και ήρθε και μακριά. Αγωγού μου ήρθε μικρά αδερφάκια. Δεν έβλεπες νηπιαγωγούς, δεν ήξερες για το επάγγελμα της νηπιαγωγούς. Ήξερα, αλλά δεν έχω κάποια αδερφακία. Δεν έχει σημασία. Προφανώς. Αλλά από το πολύ στενό περιβάλλον. Όχι, δεν εξαρτάται μόνο από το πολύ στενό περιβάλλον. Πάρα πολύ σωστά. Να γυρίσω λίγο πίσω. Η γιαγιά σας. Ζει η γιαγιά? Ζει η γιαγιά σου. Τι κάνει η γιαγιά, πού είναι, με τι ασχολείται, με τι ασχολούνταν. Με τι ασχολούνταν. Ασχολούνταν παλιά. Όταν ήταν νέα με τι ασχολούνταν. Νέα λοιπόν, τώρα δυο νέα. Η γιαγιά λοιπόν, η δική σου. Θα σκεφτεί το καθένας η κατημία για τις γιαγιάδες. Νομίζετε ότι θα μπορούσε να ονειρευτεί να γίνει πυρηνικός φυσικός. Ακριβώς. Πρώτον δεν ήξερε. Δεύτερον δεν ζούσε σε ένα περιβάλλον που να έχει τέτοια ερεθίσματα. Τρίτον, δεν νομίζω ότι κανένας είχε την προσδοκή από τη γιαγιά σου, μου, έτσι, να γίνει πυρηνικός επιστήμονας. Άρα πώς γίνονται, γιατί κάποιοι γίνονται πυρηνικοί επιστήμονες. Από πού προκύπτει αυτό? Από το μυαλό τους. Είναι πολύ έξυπνοι και γίνονται πυρηνικοί επιστήμονες. Ναι, αλλά εδώ κανέναν δεν έχω. Εξελίσσεται η τεχνολογία, αλλά δες εδώ μέσα. Συμφωνώ εδώ, γιατί δεν έχω εγώ πυρηνικούς επιστήμονες. Είσαστε θεωρητική κατεύθυση. Εντάξει, αλλά και θεατρικός συγγραφέας, ένα σκεφτόταν να γίνει και δεν το διεκδίκησε, δεν το κυνήγησε. Έτσι δεν είναι. Τι συμβαίνει, τι μπορεί να συμβαίνει, γιατί εδώ δεν έχουμε όλα αυτά τα πιο ιδιαίτερα πράγματα. Ακόμα και για το μπαλέτο και για το μπουζούκι ένα, έτσι. Να σταθούμε λοιπόν σε αυτό το θέμα. Αν οι δυο σας γονείς ήταν πυρηνική φυσική, και πηγαίνατε κάθε χρόνο για τρεις μήνες σε ένα εργαστήριο, στην Αμερική, στην Ελβετία, και ζούσατε εκεί με επιστήμονες, όλοι μιλούσαν γι'αυτά, θεωρείτε ότι θα σας περνούσε από το μυαλό να γίνετε πυρηνικός επιστήμονας. Ναι, έτσι. Εάν ζούσατε μέσα σε μουσικούς, οι γονείς σας ήταν μουσικοί και οι δύο, δηλαδή όχι μόνο σου έβαζαν να ακούς κλασική μουσική και σε έστανα στο δύο, αλλά οι γονείς σας ήταν μουσικοί και οι δύο. Έτσι, και παίζανε στο Μέγαρο, σε συναυλίες, όλοι μέσα μπαίναν και βγαίναν μουσικοί. Ήταν περισσότερες οι πιθανότητες να γίνετε μουσικοί. Σίγουρα, έτσι, ναι. Δεν μπορούμε να λειτουργήσουμε στα δύσκολα. Φυσικά, βεβαίως. Το επαγγελώσιο που κάνει είναι να μην διαλύσει καθόλου. Προφανές, δεν υπάρχουν ευθείες συνεπαγωγές της επιδράσης. Έτσι, παρόλα αυτά όμως δεν θα ήταν πιο πιθανό. Ένα παιδί, για παράδειγμα, το οποίο δεν έχει δει ποτέ θέατρο. Ποτέ! Λέτε να ονειρεύεται να γίνει ηθοποιός. Θα το έχει δει, δεν ξέρει τι είναι. Έτσι, ένα παιδί το οποίο δεν έχει βρεθεί ποτέ στη Νάσα. Είναι το ίδιο πιθανό με ένα παιδί που οι γονείς του δουλεύουν στη Νάσα, να έχουν όνειρο να δουλεύουν εκεί. Όχι. Αποκλείεται. Εδώ λοιπόν αρχίζουμε και σκεφτόμαστε τι. Ότι για όλους εμάς δεν είναι αυτονόητη η επίδραση του περιβάλλοντος. Στο ποιο είμαστε, στο τι πιστεύουμε, στο τι μας αρέσει, στο τι ονειρευόμαστε, στο τι προσπαθούμε να καταφέρουμε. Για όλους εμάς ισχύει ότι όλα αυτά καθορίζονται όχι μόνο από το γενετικό μας υλικό, αλλά από τι? Από το περιβάλλον, την επίδραση. Ερχόμαστε τώρα στους ανθρώπους με αναπηρίες. Όταν οι άνθρωποι με αναπηρίες δεν επιβιώκουν κάτι συγκεκριμένο, τότε συνήθως τι λένε ότι φταίει? Η αναπηρία τους. Όχι το περιβάλλον. Κάτι λοιπόν που για εμάς είναι αυτονόητο, για μια ειδική κατηγορία δεν είναι αυτονόητο. Και λέμε ότι οι αναπηρία τους, οι περιορισμοί τους, εδράζουν που σ' αυτούς. Για όλους εμάς, εδράζουν και στο περιβάλλον. Το γεγονός ότι έχουμε πολύ παχοί σαρκαπαιδιά στην Ελλάδα. Τι φταίει? Μόνο το γονηδιακό φταίει. Ή φταίει και το περιβάλλον. Α, μπράβο! Έχει να κάνει και με το περιβάλλον, έτσι. Το ίδιο δεν ισχύει και για τους ανθρώπους που είναι με αναπηρίες. Ο μεγαλύτερος λοιπόν περιορισμός, αν θέλετε, του ιατρικού ή του ατομικού μοντέλου ή του μοντέλου της παθολογίας, είναι τι, ότι δεν αναγνωρίζει το ρόλο του περιβάλλοντος στην ανάπτυξη των ανθρώπων με αναπηρίες. Με αυτόν τον τρόπο όμως κάνει τι? Μια λογική υπέρβαση, έτσι, διότι κάτι που ισχύει για όλους τους άλλους, για την ερμηνεία της συμπεριφοράς όλων των άλλων, δεν μπορούμε να λέμε ότι δεν ισχύει για την ερμηνεία των ανάπηρων ανθρώπων. Το τελευταίο στοιχείο που χαρακτηρίζει το ιατρικό μοντέλο, είναι τι, ότι συνεπικουρείται από τη σύγχρονη γενετική έρευνα. Η σύγχρονη γενετική έρευνα έχει ο στόχος να περιορίσει την ασθένεια και την αναπηρία. Εδώ μπαίνει ένα θέμα ηθικής, βαθύτατα. Και όταν λέω ηθικό δεν εννοώ με την έννοια καλό, κακό, εσείς κάνετε και φιλοσοφία, έτσι και ξέρετε ότι η ηθική έχει ένα άλλο περιοχόμενο. Ποιο είναι αυτό? Εάν εγώ είμαι άνθρωπος με σύνδρομο Down, έτσι, και βλέπω όλη την προσπάθεια που γίνεται, και τους προγενητικούς ελέγχους, που έχουνε σαν στόχο τι? Να μη γεννιούνται παιδιά με σύνδρομο Down. Πώς λέτε να αισθάνομαι? Σίγουρα ιδιαίτερα, έτσι, ιδιαίτερα πάντως. Μεταξύ τους οι ανάπηροι κάνουν και πάρα πολλά αστεία φυσικά και όπως όλοι μας, και στα μπλοκς τους πολύ συχνά βρίσκεις σχόλια που λένε, ουπς, σας ξέφυγα, δεν με πιάσατε, γεννήθηκα και είμαι εδώ, έτσι. Άρα, ενώ δεν μπορεί παιδιά όμως με ευκολία κάποιος να πει ότι η σύγχρονη γενετική έρευνα δεν προσφέρει, γιατί προσφέρει και στις ασθένειες, έτσι, παρ' όλα αυτά βάζει ένα βασικό ηθικό ερώτημα, σε σχέση με την αναπηρία. Όταν η έρευνα έχει σαν στόχο τι, να μην γεννιούνται άνθρωποι οι οποίοι διαφέρουν πάρα πολύ από τους τυπικούς, τότε αυτό θέτει σίγουρα ένα ερώτημα ηθικής. Ναι, και αυτά τα ερωτήματα τα απαντάει ο καθένας μόνος του. Έτσι, δεν το μαθαίνει ούτε του λέμε τι κάτι, ναι. Μια φίλη της μητέρας μου, όταν ήταν γιος, έκανε έναν παιδί που δεν ξέρω, που σκυλουργεί, έφτασε από το παιδί της σύνδεκτος μου ή ό,τι. Και της είπε ο γιατρός ότι είχα πάρα πολύ μάνα και φαινόταν το μωρό να γιωθεί με σύνδεκτο. Και της είπε να σκεφτεί αν θέλει να κρατήσει το μωρό ή όχι, και την άλλη εβδομάδα πήγε στον γιατρό και του είπε ότι εγώ θέλω να κρατήσω το μωρό. Και πήγε πάρα πολύ να μην το κρατήσει και ξέρει τι θα υπαμποριχθεί. Και τελικά άλλαξε τον γιατρό, πήγε στον ανάλογο και της είπε και ο ίδιος, ότι υπάρχει πολύ μεγάλη πιθανότητα να έχει σύνδεκτο, αλλά η επόπλαση είναι δική της. Τελικά γέρισε το μωρό, δεν μήκησε η μητέρα, αλλά η επόπλαση ήταν δική της. Και δέξει ότι υπάρχει πιθανότητα, δεν σημαίνει ότι θα γίνει πάντα. Προφανώς, ότι υπάρχει πιθανότητα δεν σημαίνει ότι θα γίνει πάντα. Τα τελευταία χρόνια, και είναι πολύ ενδιαφέρον αυτό, ο αριθμός των ανθρώπων που επιλέγουν να μην κάνουν τέτοιου τύπου διαγνωστικά τεστ, ενώ υπάρχει μεγαλύτερη πρόσβαση σε αυτά, υπάρχει όμως και μια αύξηση του αριθμού των ανθρώπων που λένε ότι δεν θέλουν να ξέρουν. Και αν έχει, ό,τι έχει, είναι το παιδί μου και το θέλω. Καλά, το φύλο δεν... Έτσι, άρα, γι' αυτό λέω ότι είναι θέμα ηθικής, έτσι, με βάση την ηθική, με τη φιλοσοφία κάποιων ανθρώπων, δεν θέλουν να το ξέρουν, διότι δεν θα πάρουν απόφαση με βάση αυτό. Σε άλλους ισχύει το αντίθετο, ναι. Δεν μπορώ να πω τίποτε, δεν το ξέρω για τον ιατρικό χώρο. Ότι ο γιατρός όταν βλέπει τα, όταν πας και του λες να κάνω τεστ, πρέπει να σου πει τα αποτελέσματα για τις πιθανότητες. Μάγος να ξέρει αν θα, δεν είναι, έτσι. Αλλά δεν, ούτε τέτοια ποσοστά γνωρίζω, δεν το ξέρω αυτό το πράγμα. Ναι. Βασικά το συγκεκριμένο θέμα αφορά μόνο τον πρώτο υπέρειχμο. Γιατί στον πρώτο υπέρειχμο σύγχωνα με την υγεία σου, σου βάσουν το πώς εσύ υπηθενώτησες. Με υπέρειχο δεν μπορείς να το βρεις αυτό. Κάνεις άλλου τύπου. Εκτιμώντας τις ιατρικές γνώσεις, έτσι, το ζήτημα να πω τι. Οι άνθρωποι που συνήθως είναι αποφασισμένοι, ότι θα κρατήσουν το παιδί και το θέλουν, no matter what, έτσι, δεν παίρνουν σε τέτοιες διαδικασίες. Γιατί αφού μιλάμε για πιθανότητες και η αμνοίωπαρακέντηση, έχει πιθανότητες αποβολής, και στο λέω γιατρός από πριν. Άρα δεν θα μπεις σε μια τέτοια ιστορία, παρά μόνο εάν η ηθική σου συγκρότηση, ο χαρακτήρας σου λέει ότι εάν δεν είναι άρτιο, δεν το θέλω. Μόνο αυτό, μόνο τότε μπαίνει παιδιά σε τέτοια διαδικασία κανείς. Είσαστε και πολλές, σχεδόν όλες γυναίκες εδώ, κάποια στιγμή θα χρειαστεί να σκεφτείτε πάνω σε αυτό. Εδώ λοιπόν, νομίζω ότι η φετινή χρονιά, νομίζω ότι η βιντεοσκόπηση, αντί να μπλοκάρει τα παιδιά στο να μιλάνε, τα ενθαρρύνει. Αυτό είναι εξαιρετικό λοιπόν. Από εδώ και πέρα σε όλα τα μαθήματα θα έχω κάμερες, πολλές όλες. Λοιπόν, ποιος ήθελε να... είδα κάποιον διέκοψα, ναι. Για να απαντήσω στην συγκεκριμένη, αυτές οι εξετάσεις γίνονται συνήθως στην Αμερική και οι γυναίκες έχουν διαφορετικές αντίστοιχες από τη Μασουλιακία, γι' αυτό γίνεται πάντα θετικό το ότι συνδρομονάουν οι γυναίκες στην Ελλάδα συγκεκριμένη. Η μητέρα σου το έκανε πολλά χρόνια πριν, δεν είναι το ίδιο τώρα. Λοιπόν, μια που συζητάμε για το ιατρικό μοντέλο, εδώ έχουμε κάποια ιατρικά δεδομένα. Είναι δυνατόν αυτά τα ιατρικά δεδομένα να αναπτύσσονται, να κρίνονται εκτός κοινωνικού πλαισίου. Όχι, ακόμα και τα πιο σκληρά αν θέλετε δεδομένα, πάντα ερμηνεύονται σε ένα συγκεκριμένο κοινωνικό πλαίσιο. Εντάξει, είτε είναι Ελλάδα, είτε είναι Αμερική, είτε είναι Ζιμπάμπουε, είτε ό,τι θέλετε είναι. Για παράδειγμα, εάν κάποιος είναι βαθιά θρησκευόμενος, δεν θα μπει σε τέτοια διαδικασία. Ποτέ, έτσι. Θα εμπιστευθεί την πίστη, το Θεό για οποιαδήποτε εξέλιξη. Και ό,τι έρθει, θα το καλοδεχτεί. Αυτό το ξέρουμε επίσης από οικογένειες με πολλά παιδιά, που δεν μπαίνουν ποτέ σε τέτοιες διαδικασίες. Μαζεύοντας το ιατρικό μοντέλο, κρατάμε τι? Πρώτον, ότι τοποθετεί την αναπηρία στο άτομο. Δεύτερον, ότι τη θεωρεί παθολογία. Τρίτον, ότι αγνοεί το αυτονόητο της αλληλεπίδρασης μεταξύ ατόμου και περιβάλλοντος. Απέναντι σε αυτά τώρα, αναπτύχθηκε το κοινωνικό μοντέλο. Σε αντιπαράθεση, έτσι. Όμως και το κοινωνικό μοντέλο δεν είναι ενιαίο. Υπάρχουν δύο προσεγγίσεις μέσα στο κοινωνικό μοντέλο. Διαφορετικές. Και στις δύο προσεγγίσεις, αυτό που έχει σημασία είναι τι? Ο ρόλος του περιβάλλοντος. Άρα, όποια προσέγγιση και αν οικιοποιηθεί κανείς, στο πλαίσιο του κοινωνικού μοντέλου ερμηνείας της αναπηρίας, η έφαση δίνεται στη σημασία του περιβάλλοντος. Για να ορίσω εγώ ποιος είναι ή ποιος δεν είναι ανάπηρος, του μετράω δηλαδή πόσα χέρια, πόσα πόδια, δεν ψάχνω για παθολογία στο άτομο, αλλά κοιτώ πώς το περιβάλλον μπορεί να τον φτιάχνει ή όχι ανάπηρο. Θα δούμε σιγά σιγά... Συγγνώμη, γιατί δεν κάθασες. Ναι, υπάρχουν και εδώ. Δηλαδή είναι αρκετή η ώρα. Τώρα ερχόμαστε στην πρώτη προσέγγιση. Σύμφωνα λοιπόν με την πρώτη προσέγγιση του κοινωνικού μοντέλου, ξεκινάμε από κάτω από το δεύτερο στοιχείο. Η βλάβη δεν υπάρχει, αλλά τι υπάρχει? Μια απλή βιολογική διαφοροποίηση. Την προηγούμενη φορά, θα προσπαθήσω να σας κάνω να θυμηθείτε, συζητούσαμε με το τι θεωρείτε κανονικό. Τι θεωρείτε κανονικό στη Νορβηγία, τι θεωρείτε κανονικό στην Ιαπωνία, έτσι. Και είχαμε πει ότι το τι θεωρείτε, όχι το τι είναι, το τι θεωρείτε κανονικό, εξαρτάται από γεωγραφικούς όρους, εξαρτάται από πολιτισμικούς όρους, από ιστορικούς όρους, έτσι. Σύμφωνα λοιπόν με το κοινωνικό μοντέλο, την πρώτη, ξαναλέω, στην πρώτη έκδοση, όλα είναι κανονικότητα. Δηλαδή, όλοι οι άνθρωποι συνθέτουν τελικά τι, την ανθρώπινη ταυτότητα. Άρα, δεν υπάρχει κάποιος που να είναι κανονικός και κάποιος που να μην είναι. Είναι σαν ένα συνεχές, από το πιο υψηλό μέχρι το πιο χαμηλό, και όλα αυτά συνθέτουν την ανθρώπινη ταυτότητα. Δεν υπάρχει ένα στις σημείο που κόβω αφθαίρετα και λέω, αν είσαι πάνω από εδώ, θεωρείσαι κανονικός. Γιατί? Γιατί οι πολλοί είναι πάνω από εδώ. Αν είσαι κάτω από εδώ, δεν θεωρείσαι κανονικός. Γιατί? Γιατί είστε λίγοι. Σύμφωνα λοιπόν με αυτή την προσέγγιση, δεν υπάρχει τίποτε που να μην είναι κανονικό. Άρα, αν έχεις ένα χέρι αντί για δύο, έτσι, τότε μπαίνεις πάνω στη γραμμή του τι μπορεί να έχει ο άνθρωπος, υπάρχει το δύο, υπάρχει και το μηδέν. Έτσι. Και απλά αν έχεις ένα, είσαι εδώ. Αλλά όλα θεωρούνται ότι είναι το ίδιο ανθρώπινα. Το καταλαβαίνουμε? Αρνείται λοιπόν, στη πρώτη προσέγγιση, αρνείται την ύπαρξη βλάδης. Μιλάει μόνο για διαφορά, διαφορετικότητα, για τίποτε άλλο. Ακριβώς επειδή αναφέρεται σε διαφορετικότητα, πάμε στο πρώτο σημείο. Στο οποίο λέει τι, η αναπηρία λοιπόν, δεν είναι πραγματική, δεν υπάρχει, αλλά δημιουργείται από τον τρόπο με τον οποίο σκεφτόμαστε για την αναπηρία, και το νόημα που της αποδίδουμε. Γι' αυτό και δίνει εξαιρετική σημασία σε τι? Στις αντιλήψεις και στον λόγο που χρησιμοποιούμε. Αν δούμε τη σημασία του λόγου, να κάνω ένα παράδειγμα πριν περάσουμε στα σχετικά με την αναπηρία. Όταν λέει κάποιος, πήγα για φαγητό με τημέρι αυτό, ήταν και μια πατρινιά μαζί τους. Τι καταλαβαίνετε εσείς, τι εννοώ. Κάποια από την πατρά, απλώς αυτό. Υπάρχει περίπτωση να εννοώ κάτι άλλο. Τι? Μια τσαούσα. Άρα, δεν είναι το ίδιο να πω, ήταν και μια κοπέλα, κάτσε να δεις από την πατρά νομίζω, με το να πω ήταν και μια πατρινιά μαζί. Πότε δίνω νόημα, πέρα από τον τόπο. Πότε αποδίδω χαρακτηριστικό, πέρα από το τι είναι από την πατρά. Αν πω ότι μία κοπέλα από την πατρά ή μία πατρινιά. Η κοπέλα νομίζω, μία κοπέλα, αποδίδω πρώτα τον γυναικό όρο ότι είναι μία κοπέλα. Η οποία είναι από την πατρά. Δεν της αποδίδω καμιά ιδιότητα. Από πατρινιά αποδίδω τι, ιδιότητα. Πάμε στον αγαπημένο όρο, βλέπω ευτυχώς δεν έχουμε πολλές ξανθιές. Όταν λένε για παράδειγμα κάποια ότι τη χαρακτηρίσουμε είναι ξανθιά. Τι εννοούμε ότι έχει ανοιχτό χρώμα μαλλιά. Όχι, δεν εννοούμε. Τι εννοούμε ότι... Χαμηλότερη, μπορεί να έχει τόσο πολιτισμό. Άρα ο τρόπος με τον οποίο ονοματίζω κάτι, μεταφέρει νόημα, μεταφέρει άποψη. Πατώντας πάνω σε αυτό, η πρώτη εκδοχή του κοινωνικού μοντέλου, δίνει μεγάλη σημασία στο λόγο που χρησιμοποιούμε όταν αναφερόμαστε στους ανάπηρους. Λέγοντας τι, ότι κάθε φορά που λες σακάτης, δεν εννοείς κινητική αναπηρία ή απώλεια ενός μέλους, αλλά περνάς ένα ολόκληρο ιστορικό νόημα, το νοηματοδοτής αυτό, με έναν τι, με έναν αρνητικό τρόπο, με έναν τρόπο αδυναμίας, ανικανότητας, έτσι. Μπορείτε να σκεφτείτε εσείς άλλους όρους, σχετικούς με την αναπηρία, που μπορεί να μεταδίδουν παραπάνω πληροφορία, χαρακτηρισμό για ανθρώπους με αναπηρία, από αυτό που λένε. Ίσως η λέξη καθυστερημένο, και το χρησιμοποιούμε μεταξύ μας, είναι πολύ αρνητική έννοια, αλλά καθυστερημένος μπορεί να σημαίνει αρνητική υστέρηση. Άρα ενώ το καθυστερημένος προέρχεται από τι, από τη νοητική αναπηρία, το νόημα που έχει στην επικοινωνία μας είναι τι? Τι είναι, χαμηλότερο IQ, έτσι το χρησιμοποιούμε. Όταν δηλαδή ένας κάνει έτσι και ρίχνει τον καφέ κάτω και του λέει, θα το χρησιμοποιήσεις, καλά παιδί μου καθυστερημένο είσαι. Τι σχέση έχει το ένα με το άλλο. Ποια είναι η σχέση, είναι η σχέση αρνητική, είναι η σχέση ανικανότητας, αυτό είναι το βασικό. Όταν λέω για τον τυφλό στραβάδι, τι εννοώ, είναι too much. Μπράβο, δεν λέμε για τον τυφλό στραβάδι. Όταν ονομάζουμε έναν άλλο στραβάδι, τι εννοούμε. Ότι δεν βλέπει μπροστά του. Άρα με βάση την προσέγγιση του κοινωνικού μοντέλου, συνδέουμε όρους με την αναπηρία με έναν αρνητικό τρόπο. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να βλέπουμε και την αναπηρία μονίμως με έναν αρνητικό τρόπο. Όπως διαβάζουμε εκεί λοιπόν, αυτό που γενικά προτείνεται, είναι τι, και θα το συζητήσουμε αρκετά αυτό, είναι να λέμε πρώτα τι είναι. Είναι άνθρωπος, είναι κοπέλα, είναι παιδί και μετά αν έχει κάποιο ιδιαίτερο χαρακτηριστικό. Η λογική αυτή είναι κυρίως η αμερικάνικη λογική. Θα δούμε ότι στην Ευρώπη οι ανάπηροι τοποθετούνται λίγο διαφορετικά. Αν δούμε εδώ, πόσες φορές λέτε στον λόγο σας εσείς, η κανονική, το φυσιολογικό, πόσες φορές λέμε τι, αμέα, αώματι, στραβή, καθυστερημένη, σπαστικός, πάσχη από, υποφέρει από, καθυλωμένο σε αναπηρικό αμαξίδιο, αυτό το καθυλωμένος, το ακούμε πάρα πολύ συχνά. Ακόμη και όταν προσπαθούν να πουν κάτι καλό, έχουνε κανέναν που έχει καταφέρει κάτι ανάπηρο και λένε πάρα το γεγονός ότι είναι χρόνια καθυλωμένος, διότι δεν γνωρίζουν σαν κάτι. Αυτοί εδώ είναι όλοι όροι που χρησιμοποιούνται παραδοσιακά εδώ και πολλά χρόνια. Με βάση την αντίληψη και την παραδοχή ότι ο τρόπος με τον οποίο εκφράζομαι για κάποιον δημιουργεί τι χαρακτηριστικά για αυτόν τον άνθρωπο, το κοινωνικό μοντέλο προτείνει να αλλάξει ο τρόπος που μιλάνε. Άρα θα λέμε οι μαθητές χωρίς αναπηρία, θα λέμε τα άτομα με αναπηρίες, βάζουμε πάντα άτομα με προβλήματα όρασης, άτομα με νοητική καθυστέρηση, έτσι το βλέπετε. Δεν λέμε υποφέρει ούτε πάσχει, υποφέρει από αυτισμό λέει. Υποφέρω από έναν πονόδοντο και υποφέρω και από αυτισμό. Χρησιμοποιεί αμαξίδιο, είναι άτομα με κινητική αναπηρία. Ποια είναι η διαφορά να σας ρωτήσω. Στο κοινωνικό μοντέλο που τώρα εξετάζουμε, σε αυτή την εκδοχή, όπου ανάλογα με το τι λόγο, τι λέξεις χρησιμοποιώ, αποδίδω και νόημα. Ποια είναι η διαφορά μεταξύ του άτομα με κινητική αναπηρία και άτομα με κινητικό περιορισμό. Σκεφτείτε το λίγο. Έχει διαφορά. Πες μας. Εσύ τι καταλαβαίνεις. Υπάρχει κάποιος που καταλαβαίνει κάτι διαφορετικό. Ναι. Μάλιστα. Καλά, το σακάτι σ' άστο. Τα άλλα δύο. Άρα, σε σχέση με τη σύγκριση μεταξύ των δύο, έχουμε άλλη κατανόηση. Καμία διαφορά. Κινητικός περιορισμός σε παραπέμπεις εγκαταστάσεις. Πόσο πολύ ενδιαφέρον. Είδατε λοιπόν ότι ένας όρος μπορεί να σημαίνει διαφορετικά νοήματα ανάλογα με τι. Ανάλογα με το τι έχω είδη στο κεφάλι μου. Έτσι. Γι' αυτό λοιπόν ο λόγος έχει μεγάλη σημασία. Γιατί τελικά μεταφέρει νοήματα. Δεν είναι απλές λεξούλες που δεν έχουν συνέπειες. Εάν θεωρήσω εγώ ότι το άτομο με κινητικό περιορισμό, για παράδειγμα, δίνει ένα βάρος περισσότερο στο περιβάλλον και στους περιορισμούς του περιβάλλοντος, αν το θεωρήσω αυτό, τότε με αυτόν τον τρόπο τι λέω. Λέω ότι το περιβάλλον ευθύνεται. Που δεν μπορεί να κινηθεί. Μεταφέρω δηλαδή και κάποιες συνέπειες. Σημασία δεν έχει μόνο το να κινηθεί η έκφραση που χρησιμοποιείς, αλλά πιο πολύ δεν μπαίνει ρωρία η έκφραση που λόγω μου. Δεν μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε αυτές τις κουβέντες, αλλά με εντεχνώ. Οπότε θεωρώ ότι αν χρησιμοποιήσουμε και τις πρώτες έκφρασσες, αλλά στο κατάλληλο, ας πούμε, με εκφραστικό πλαίσιο, δεν νομίζω ότι θα έχει ιδιαίτερη διαφορά, αν χρησιμοποιήσουμε τις δεύτερες, αλλά με την αρνητική τους σημασία. Εδώ λέμε δύο διαφορετικά πράγματα. Καταρχάς δεν ξέρω πόσο θετικά μπορεί να χρησιμοποιήσει το σακά της, ή το υποφέρει, ή το καθυλωμένος. Το αμέα, γιατί θεωρείτε ότι είναι αρνητικό, παιδιά, γιατί πρέπει να το αποφεύγουμε. Διότι από το χώρο των αναπήρων, έχει προβληθεί τα τελευταία χρόνια ότι δεν είναι με ειδικές ανάγκες. Δεν είναι με ειδικές ανάγκες, ειδικές ανάγκες έχουμε όλοι. Κι εγώ έχω ειδικές ανάγκες. Είναι με αναπηρία. Η ταυτότητά τους είναι ανάπηρη. Έτσι, άρα δεν το θεωρούν παραπλανητικό. Όχι όλοι. Δεν υπάρχει κανένας χώρος όπου να συμφωνούμε όλοι μεταξύ μας, το ξέρετε αυτό. Άρα και στο χώρο των αναπήρων δεν υπάρχει μία άποψη. Έτσι, άρα θα το έχετε πάντοτε αυτό στο νου σας. Όμως να πω τι. Άλλο πράγμα είναι ο τόνος, οτιδήποτε μπορώ να το πω με ηρωνία, οτιδήποτε μπορώ να το πω με μία έκφραση που να του δώσω και αρνητικό περιεχόμενο. Αυτό που εξετάζουμε εδώ είναι αν χωρίς την αρνητική έκφραση, από μόνες τους κάποιες λέξεις έχουν αρνητικό περιεχόμενο, αρνητική χρειά και μεταφέρουν τι? Λάθος μηνύματα στους υπόλοιπους. Αυτό είναι το βασικό επιχείρημα. Και ερχόμαστε σε αυτό που μου είπατε. Τι αποφεύγουμε επίσης? Άτομα με ειδικές ικανότητες. Οι ήρωες της ζωής. Οι νικητές της ζωής. Οι νικητές της αναπηρίας. Βλέπει με τα μάτια της ψυχής. Τα άτομα με ειδικές δεξιότητες. Οι Ολυμπιονίκες της ζωής. Γιατί να τα αποφεύγουμε αυτά. Καταρχάς πρέπει να δούμε το ήρωας τι σημαίνει. Εδώ νομίζω ότι είναι και κάποια διακρίση. Τι είναι διακρίσης. Δείχνουμε το νύκτο μας. Είναι συναισθηματικά φορτισμένες. Θα τα μαζέψω όλα. Τους διαχωρίζουμε θετικά αλλά παραμένει διαχωρισμός. Είναι μια μεγαλύτερη βάση στην αναπηρία τους παρά στο ίδιο τάτρου. Για παράδειγμα νικητής ζωής θα μπορούσε να είναι ένα παιδί το οποίο ήταν φτωχό ή έμεινε στους δρόμους. Και τελικά ξεπέρασε την οικαντάσταση. Όχι ότι έχει κάποια εμπειρία. Το άλλο θεωρούμε ότι είναι πολύ φυσολογικό. Άμα ένα άτομο ειδικές αλλαγής καταφέρει να βρει μια δουλειά, το θεωρούμε πραγματικό. Ακριβώς! Ίσως αυτό που ενσωματώνει αρκετά από τα σχόλιά σας, είναι το σχόλιο που ακούστηκε τώρα. Που λέει τι? Ότι ενώ για όλους τους άλλους είναι αναμενόμενο, να έχουν μια δουλειά, να έχουν μισθό, να παντρευτούν, να κάνουν κάτι σημαντικό, όταν το κάνει κάποιος ανάπηρος άνθρωπος, τότε θα πρέπει να είναι ή Ολυμπιονίκης, ή ήρωας, ή να έχει νικήσει τη ζωή, είναι μια διάκριση τελικά αρνητική. Που λέει τι? Μα από σένα δεν το περίμενα. Αυτό λέει! Ενώ από τους άλλους το αναμένω, όταν το κάνεις εσύ, θα πρέπει να είσαι μάλλον κάτι υπερφυσικό, βρε παιδί μου. Ένας ήρωας για να το καταφέρεις. Όταν κάποιος δηλαδή βλέπει με τα μάτια της ψυχής, καταρχάς δεν ισχύει αυτό το πράγμα όπως το ξέρουμε. Πάρα πολλά από αυτά δηλαδή δεν έχουν και καμία βάση επιστημονική. Μπράβο, άρα που δίνει την έμφαση? Που δίνει, μπράβο του, αυτός που ήταν στο άτομο, δηλαδή αυτός ήταν, επιτρέψτε μου τον όρο πιο σκληρός, πιο μάγκας. Ήταν το ίδιο το άτομο και γι' αυτό τα κατάφερε. Ενώ το κοινωνικό μοντέλο επιμένει να τονίζει τι, το περιβάλλον, τους περιορισμούς ή την υποστήριξη από το περιβάλλον και όχι το άτομο. Επίσης κάτι που έχει ενδιαφέρον σε αυτά εδώ είναι τι, κάθε φορά που αναγνωρίζουμε ότι έναν ήρωα της ζωής, ένα άτομο, είναι σαν να παίρνουμε το φακό, αυτό που θέλουμε να προσέξουμε, δηλαδή να τον γυρνάμε και να λέμε να τα κατάφερε αυτός ο ένας. Ενώ το πρόβλημα της αναπηρίας δεν είναι αυτό. Το πρόβλημα της αναπηρίας είναι να δείξουμε όλους τους άλλους που δεν τα καταφέρνουν και γιατί δεν τα καταφέρνουν. Επίσης οι όροι που τους αναφέρατε κι εσείς, οι δικές ικανότητες και οι δικές δεξιότητες, είναι όροι που χρησιμοποιούνται πάρα πολύ στο χώρο της εκπαίδευσης. Καταρχάς. Γιατί? Γιατί υποτίθεται ότι τονίζουν ότι τα παιδιά με αναπηρίες έχουν, δεν είναι ότι δεν μπορούν να κάνουν κάτι, αλλά μπορούν να κάνουν είτε άλλα πράγματα είτε με άλλους τρόπους. Αυτό είναι ένας εφημισμός. Διότι όταν ονοματίζεις άτομα με ειδικές ικανότητες και συγχρόνως στο περιβάλλον, δεν κάνεις τίποτε, τότε ακούγεται υποκριτικά και ιρωνικά. Επίσης υπάρχουν παιδιά τα οποία, ποιες είναι οι ειδικές ικανότητες ενός κοφού. Για πείτε μου εσείς. Γιατί πρέπει τον κοφό να τον πω ότι έχει ειδικές ικανότητες δηλαδή. Ναι. Δεν τη γνωρίζει, τη μαθαίνει. Και εγώ ξέρω αγγλικά. Είμαι άτομο με ιδικές ικανότητες. Δεν το νομίζω. Μην πούμε για αυτήν που ξέρει μπουζούκι. Άρα καταλαβαίνετε τι λέω. Είναι υποκριτικό αυτό το πράγμα. Το λέμε για να τονίσουμε τα θετικά σημεία. Δεν τονίζεις τα θετικά σημεία όμως, αν δεν πρώτον τα κατονομάζεις και αν δεν είναι η πραγματικότητα αυτή. Ουδέποτε οι άνθρωποι με αναπηρίες δεν ζήτησαν να ονοματιστούν οι ίδιοι ως κάτι θετικό που δεν είναι. Οι τυφλοί δεν ζητούν να τους απευθυνόμαστε ως άνθρωποι που βλέπουν με τα μάτια της ψυχής. Κανχάζουν με αυτό. Οι κοφεία, άμα τους πεις ότι έχουν ιδικές ικανότητες και δεξιότητες, μπορεί και να γριέψουν. Δεν προκύπτουν αυτά δηλαδή από το χώρο των αναπήρων. Αυτά προκύπτουν είτε από την πολιτεία όταν θέλει να καλύψει την ανεπάρκειά της, είτε από τους γονείς. Οι αρτιμελείς μη ανάπηροι γονείς είναι αυτοί συνήθως που χρησιμοποιούν όρους όπως ιδικές ικανότητες και δεξιότητες. Και αυτό έχει τεράστια σημασία να το μελετήσει κανείς για να δει τελικά πόσο πραγματική αποδοχή υπάρχει. Έτσι, όχι από τα άτομα γονείς, αλλά από το γονεϊκό κίνημα των αναπήρων. Ναι. Η παρατήρηση πάνω σε αυτό ή κάτι άλλο. Πάνω με γίνηκαν με τη συζήτηση, είχαμε πάρει ένα μάτι από τις κυριασκησίδες για την κατωριατικότητα. Και ήρθαμε να λάβουμε και να μελετήσουμε για τα αρτιματολόγια και είχαμε ερώτηση για άτομα με αναπηρίες. Και τα 30-45 ερωτηματολόγια λέγανε ότι νιώθουν να μιλούν για το πώς θα τους μιλήσουν και πώς θα τους παιδούν. Δηλαδή δεν γνώριζα πως θα μπορούν να το κάνουν. Οπότε αυτό το έγινε από την κοινωνία και από το γεγονός όπου δεν έχουμε ενημέρωση. Είναι λίγο διαφορετικό το ένα από το άλλο. Είναι γεγονός ότι δεν έχουμε ενημέρωση, όντως, δεν ζούμε μαζί τους. Ή κάποιος τυχαία θα ζει άνθρωπο με αναπηρία, αν είναι στο φιλικό του, στο οικογενειακό του περιβάλλον, είτε κάποια στιγμή τη λέξη στη ζωή του, τι να κάνει να ασχοληθεί με έναν εθελοντικό τρόπο για να συναντήσει αυτό το χώρο. Σ' ό,τι αφορά την άλλη παρατήρηση όμως, ναι, έτσι είναι. Εάν θεωρώ, όπως πρεσβεύει το μοντέλο αυτό, ότι η έκφραση και οι αντιλήψεις σχετικά με την αναπηρία είναι το βασικό πρόβλημα, τότε παρεμβαίνω, δεν σημαίνει ότι δεν παρεμβαίνω, παρεμβαίνω αλλά με ποιον τρόπο. Με τρόπο που να αλλάξω αυτές τις αντιλήψεις. Παράδειγμα, όταν κατεβάζω, παράδειγμα, όταν κατεβάζω τους Φιλανδούς τον γκρουπ αυτό για να τραγουδήσει στη Eurovision, κάνω ακριβώς αυτό το πράγμα, κάνω παρέμβαση. Γιατί, γιατί θέλω να αλλάξω τον τρόπο με τον οποίο σκέφτονται για αυτούς, έτσι. Όταν, για παράδειγμα, σε κάθε σχολικό βιβλίο έχω μέσα ιστορίες με αναπήρους, προβλήματα στα μαθηματικά με αναπήρους, αυτό και με αναπήρους όχι όπως το είχε ο Χίτλερ που αναφερθήκαμε την προηγούμενη φορά, έτσι, που δίνουν την εικόνα του, της ισοτιμίας, της συμμετοχής, του δικαιώματος, τότε τι κάνω, αλλάζω τον τρόπο με τον οποίο σκέφτεται ο κόσμος. Λοιπόν, αυτό μας οδηγεί το μοντέλο τώρα, η πρώτη προσέγγιση του κοινωνικού μοντέλου, που εστιάζει πάρα πολύ, έτσι, στο ότι δεν υπάρχει αναπηρία, δεν υπάρχει βλάβη, όλοι είμαστε το ίδιο, είμαστε κανονικοί, έτσι, και προσπαθεί να παρέμβει στις απόψεις και στις αντιλήψεις, έρχεται, όπως καταλαβαίνετε, εντελώς αντίθετο με τι, με τις αιτικέτες. Έτσι, λέει, όχι αιτικέτες, γιατί αν δώσεις αιτικέτα διαχωρίζεις, γιατί αν δώσεις αιτικέτα δίνεις και αρνητικά νοήματα. Και εδώ θα ήθελα να συζητήσουμε λίγο γιατί να αιτικετοποιήσει, γιατί όταν θα πάμε στην ειδική αγωγή θα δούμε ότι η ειδική αγωγή έχει αιτικέτες, έχει διαγνωστικές αιτικέτες, έτσι. Τα αρνητικά ίσως είναι πιο εύκολο να τα παρακολουθήσει κανείς. Δηλαδή, το να πάρει κανείς μία αιτικέτα, μία διάγνωση, δεν οδηγεί αυτόματα σε αντιμετώπιση. Δηλαδή, το να πω εγώ ότι ένα παιδί έχει νοητική ιστέρηση. Γιατί να το πω, είναι σίγουρο ότι θα έχει αντιμετώπιση αποτελεσματική. Δεν ισχύει στην πραγματικότητα αυτό. Δημιουργείται μία αυτοεκπληρούμενη προφητεία. Όταν δηλαδή λέω σε ένα παιδί ότι αυτό το παιδί έχει δυσλεξία, η αντίληψη του μοντέλου του συγκεκριμένου που συζητάμε λέει ότι μέσα από αυτό, αρχίζουν να δημιουργούνται χαμηλές προσδοκίες στο περιβάλλον και αυτές οι χαμηλές προσδοκίες που έχει, κάνουν το ίδιο το παιδί να αρχίζει να πιστεύει ότι δεν μπορεί να τα καταφέρει και τελικά τι να κάνει να εκπληρώνει την προφητεία ότι οι δυσλεξικοί δεν μπορούν να τα καταφέρουν. Άρα, ένα δεύτερο αρνητικό, μια δεύτερη αρνητική συνέπεια της αιτικετοποίησης είναι το ότι μπαίνουμε σε ένα φαύλο κύκλο. Στίγμα. Υπάρχουν αιτικέτες που λειτουργούν ως στίγμα για τους ανθρώπους. Και το τελευταίο, η σύγχυση μεταξύ της αιτικέτας και της ερμηνείας. Η αιτικέτα όταν λέω αυτισμός. Έτσι, όλοι έχετε ακούσει, δεν την έχετε ακούσει, όλοι ξέρετε τι είναι αυτισμός. Όχι, τι μπορεί να πιστέψετε λοιπόν ότι ξέρετε. Μπορεί να μπερδέψετε δηλαδή μια λεξούλα με το περιεχόμενο αυτής καθ' αυτής της διαταραχής. Οκ, όλα αυτά αρνητικά. Τι θα συνέβαινε αν καταργούσαμε τις αιτικέτες. Αφού δεν υπάρχει αναπηρία, βλάβη, όπως λέει αυτή η εκδοχή του κοινωνικού μοντέλου, και όλοι είναι κανονικοί, απλά σε διαφορετικό σημείο της ανθρώπινης κανονικότητας, τότε να καταργήσουμε τις αιτικέτες. Να μην υπάρχει καμία αιτικέτα. Τότε θα είχαμε κάποια ζητήματα, έτσι. Τι, εάν δεν είσαι, αν δεν έχεις την αιτικέτα του ανάπηρου, τότε δεν προστατεύεσαι κιόλας. Τότε δεν έχεις τι, πρόσβαση σε ειδικές υπηρεσίες, σε ειδικές πληροφορίες, σε εξοπλισμό, σε οικονομική βοήθεια. Θα ήταν καλό να μπορούσε ο καθένας, άσχετα, έτσι, με την αιτικέτα, να μην έχει αιτικέτα και να λέει. Ή πώς σε λένε, η όλγα. Τι χρειάζεται η όλγα? Η όλγα χρειάζεται πέντε ώρες παραπάνω για να τα πάει καλά στα μαθηματικά. Χρειάζεται οικονομικό βοήθημα γιατί οι γονείς της είναι άνεργοι. Χρειάζεται μία κοινωνική υποστήριξη συμβουλευτική, γιατί, μην αρχίσεις και χτυπάς ξύλο, γιατί είχε ένα πρόσφατο θάνατο στην οικογένεια και δεν μπορούν να το διαχειριστούν. Και να προχωρούσε έτσι. Ή η Παυλίνα. Η Παυλίνα, έτσι, επειδή δεν βλέπει, είναι τυφλή, χρειάζεται ένα σκύλο, ο οποίος θα την οδηγεί εκεί και αυτό και τέτοιο. Και χρειάζεται εκείνο και να είναι κάποιος που να μοιράζει. Αυτό μπορεί να γίνει σήμερα. Άρα, αυτό θα ήταν πολύ καλό να γίνεται, ο καθένας ανάλογα με τις ανάγκες του. Επειδή όμως σήμερα δεν είμαστε εδώ. Θα πρέπει να υπάρχει μια σύμβαση που να προφυλάσει τα δικαιώματα αυτών που πραγματικά έχουν πολύ μεγάλη ανάγκη. Άρα, ένα στοιχείο στο οποίο ακόμη και σήμερα η εκδοχή αυτή του κοινωνικού μοντέλου δεν έχει απαντήσει. Παρά το γεγονός ότι γίνονται τρομερές κριτικές και τα λοιπά, όταν πηγαίνει στο πώς εξασφαλίζεις όμως ότι οι ανάπηροι που πραγματικά χρειάζονται κάτι θα το έχουν, εκεί τελικά οδηγούνται πάλι στο ότι καλά, για λόγους παροχής υπηρεσιών μπορεί να υπάρχει μια αιτικέτα. Εντάξει, ναι. Δηλαδή, ξέροντας εγώ που είχα τη λεξία, δηλαδή ξέρω ότι στις περισσότερες φορές θα αποτύχω. Ή βλέποντας ότι είναι την πρώτη και δεύτερη προσπάθεια από την χάνω, λέω ωραία από την χάνω καλύτερα να προσπαθήσω για να μπορέσω να δώσω την αποτυχία μου στο ότι δεν προσπάθησα και στο ότι δεν μπορώ. Όχι, όταν αποτυχάνεις πολλές φορές είναι γιατί το περιβάλλον δεν έχει αντιληφθεί εν καιρός και δεν σε έχει υποστηρίξει και δεν σου δίνει έργα, τα οποία να μπορείς να επιτύχεις. Και δεν το κάνει αυτό γιατί, γιατί επειδή έχουν πει ότι ξέρεις έχεις δυσλεξία, μπορεί ο εκπαιδευτικός να λέει άρα δεν μπορεί. Οπότε γιατί να το πιέζω, γιατί να ζητάω να συνεχίσω να ζητάω. Εσύ πάλι σκέφτεσαι για να μου βάζει ρε παιδί μου 20, ενώ έχω γράψει δύο πράγματα, σημαίνει ότι τόσο μπορώ να κάνω. Και έτσι δημιουργείται η αυτοεκπληρωμένη προφητεία. Πάμε τώρα στη δεύτερη προσέγγιση. Η δεύτερη προσέγγιση του κοινωνικού μοντέλου υπογραμμίζει ότι η αναπηρία δεν προκαλείται από τον τρόπο που σκέφτονται οι άνθρωποι. Δεν είναι αποτέλεσμα αντιλήψεων δηλαδή, αλλά αποτέλεσμα συγκεκριμένων κοινωνικών και πολιτικών πρακτικών. Είναι αποτέλεσμα δηλαδή συγκεκριμένου αποκλεισμού. Και όχι απλώς του τρόπου που σκέφτονται. Επισημαίνει δηλαδή ότι η αναπηρία υπάρχει κάθε φορά που δεν υπάρχουν ράμπες. Η αναπηρία υπάρχει κάθε φορά που δεν υπάρχουν αρκετά σκυλιά για τους τυφλούς. Η αναπηρία υπάρχει κάθε φορά που δεν υπάρχει υποστήριξη μέσα στην τάξη για το παιδί με υπερκινητικότητα. Πραγματική υποστήριξη. Η αναπηρία υπάρχει κάθε φορά που γίνεται ένας πόλμος. Ξέρετε ότι πάνω από τα 4-5 των αναπήρων στον κόσμο υπάρχει που? Που λέτε. Σε ποια, να το ορίσω καλύτερα, σε ποια Ήπειρο. Πες το. Στην Αφρική. Γιατί. Έχουν κάτι στα γονίδια οι Αφρικάνοι. Γιατί υπάρχει φτώχεια, γιατί υπάρχει έλλειψη διατροφής, έλλειψη υγιεινής, πάρα πολλοί πόλεμοι. Άρα αυτό το μοντέλο δεν εστιάζει στις κοινωνικές αντιλήψεις, εστιάζει στις κοινωνικές πρακτικές. Είναι κοινωνική και πολιτική επιλογή το να γίνει ένας πόλεμος. Κάθε πόλεμος έχει τι? Έχει ανάπηρους, έτσι. Έχει παιδιά ανάπηρα, πάρα πολλά. Αυτό λοιπόν που προσπαθεί να υπογραμμίσει το δεύτερο κοινωνικό μοντέλο, η δεύτερη προσέγγιση εντός του κοινωνικού μοντέλου, είναι ότι θα πρέπει να σκεφτόμαστε την αναπηρία σαν μία αλληλεπίδραση, μεταξύ του ανθρώπου, του ατόμου και του περιβάλλοντος, ποιού περιβάλλοντος, όχι των αντιλήψεων, αλλά των πρακτικών. Μπορείτε να σκεφτείτε συγκεκριμένες πρακτικές εδώ, στην Ελλάδα, να μην πάμε μακριά, συγκεκριμένες πρακτικές, πολιτικές αν θέλετε, που οδηγούν σε αποκλεισμό, σε αναπηρία. Γιατί σε αυτό το μοντέλο, η αναπηρία είναι αποκλεισμός. Από κει προκύπτει, ότι αποκλείονται κάποιοι άνθρωποι από την καθημερινή συμμετοχή. Το ότι παρκάρεις τις ράμπες, είναι μία ατομική πρακτική. Είναι κοινωνική πρακτική. Ποια είναι η κοινωνική πρακτική που συνδέεται με αυτό? Το ότι δεν υπάρχει συνέπειο. Τι θα πάθεις άμα παρκάρεις σε ράμπα. Τι λέτε, τι παθαίνεις. Κανονικά θα έπρεπε να σε γράψω. Αν σε βρούν και τώρα σε γράφουν και το μετακινεί ο γερανός αμέσως. Είναι η μόνη περίπτωση που μετακινείται από γερανό αυτοκίνητο, όταν έχεις παρκάρει σε θέση αυτή. Αλλά τι συμβαίνει μετά, πας σαν ωραίος κύριος, πληρώνεις και παίρνεις αυτό. Εάν για παράδειγμα ο νόμος δεν ήταν έτσι. Και έλεγε ότι εάν παρκάρεις πάνω σε ράμπα, σου παίρνουν το αυτοκίνητο, το πηγαίνουν να ταξίδει και το παίρνεις σε έξι μήνες, αφού έχεις πληρώσει και πρόστιμο για την παρανομία, και τον γερανό που ήρθε να το πάρει, και τον γερανό που θα σου το φέρει, και το ότι σου φύλαγα το αυτοκίνητο έξι μήνες. Όπως είναι, παιδιά, όπως είναι στις ΗΠΑ. Δεν διανοείται κανείς να το κάνει αυτό το πράγμα. Θα είναι σαν να αγοράζει αυτοκίνητο. Τελείως. Δεν υπάρχει περίπτωση να το κάνει κανένας. Άρα υπάρχει η ατομική πρακτική, πολύ σωστά, η οποία όμως, έτσι, αν θέλετε, δεν ανατρέπεται, γιατί υπάρχει μια πολιτική πρακτική. Άλλο. Δεν υπάρχουν βιβλία για τους τυφλούς. Δεν υπάρχουν βιβλία για τους τυφλούς. Είχες όμως τυφλούς συμμαθητές. Όχι, αλλά για τους συμφιλητές. Α, για τους συμφιλητές ισχύει κάτι άλλο. Η τριτοβάθμια εκπαίδευση. Στην τριτοβάθμια εκπαίδευση δεν ισχύει ότι ισχύει. Στα άλλα. Δηλαδή δεν υποχρεούνται το κράτος κακώς. Να μία πρακτική. Είναι μια κοινωνική πρακτική. Δηλαδή λέει στον τυφλό, πέρασε στο πανεπιστήμιο. Έλα, ελεύθερα είναι βρε παιδί μου. Μπες μέσα. Και άμα μπεις μέσα μετά, έτσι δεν υπάρχει στήριξη. Άρα από εκεί αποκλείεται. Ναι. Νομίζω ότι το μόνο που αναφέρει για την τριτοβάθμια είναι το φόνιση της διάλειξης και το φορέχει η αισθέρωση. Ναι. Βέβαια πρέπει να πούμε το εξής. Θα θυμάστε πέρυσι, ότι υπήρχε αυτός ο τυφλός που πέρασε στο φυσικό και είχε δημιουργηθεί όλο αυτό το ζήτημα και τον δέχτηκαν τελικά. Νομίζω ότι έκανε μία αρχή. Και άρα σιγά σιγά θα προσαρμόζονται τα πράγματα. Αλλά δεν είναι όμως μία πρακτική πολιτική. Σε ποιους χώρους αποκλείονται θυσμικά οι ανάπηροι. Ναι. Εκτός από τις ράμπες υπάρχουν άλλες πρακτικές που να αποκλείουν τα ανάπηρα παιδιά από το σχολείο. Όχι, εκτός από αυτά. Υπάρχει κάτι άλλο. Ο τρόπος που γίνεται το μάθημα θα μπορούσε να τους αποκλεί. Το ότι όλα τα παιδιά πρέπει να φτάσουν τον ίδιο χρόνο στο ίδιο σημείο. Το ότι όλα τα παιδιά αξιολογούνται με τον ίδιο τρόπο. Όλα αυτά είναι θεσμικά στοιχεία αποκλεισμού. Δηλαδή, να πάμε να δούμε τα δύο μοντέλα. Και θα τα ξανασυναντήσουμε στην ένταξη αυτά. Το μοντέλο, η πρώτη εκδοχή, που λέει ότι το ζήτημα είναι οι αντιλήψεις. Έτσι. Άρα, αφού το ζήτημα είναι οι αντιλήψεις και ο τρόπος που σκεφτόμαστε, και δεν υπάρχει αναπηρία, τότε τι κάνουμε, βάζουμε όλα τα παιδιά να εκπαιδεύονται στην ίδια τάξη. Δεν πρέπει να έχουν πρόσβαση εκεί χωρίς καμία διάκριση. Βεβαίως. Αν βάλετε ένα παιδί με νοητική καθυστέρηση, ή ένα παιδί με αυτισμό στην τυπική τάξη, έτσι, όπως όλα τα άλλα. Λέτε να πετύχει, δεν νομίζω. Έρχεται λοιπόν η δεύτερη εκδοχή και λέει, δεν είναι αυτό το πρόβλημα. Το πρόβλημα είναι να μην υπάρχει πραγματικός αποκλεισμός των αναπήρων, από τη συμμετοχή σε όλους τους θεσμούς της κοινωνίας. Έτσι, ναι. Θα θέλαμε να ρωτήσουμε κάτι για αυτό που να σας πω με άσπρεγγερ. Και είναι σε μια τάξη κανονικά. Δεν θα απεικόταν να μπει έναν σύνδικο, οπότε θα βάζουμε στη τυπική τάξη και συνεχίζουμε να το κάνουμε σε αναπτές. Ναι, με προκαλείς πάρα πολύ. Με προκαλείς να σου πω, που το ξέρεις εσύ αυτό, αλλά δεν θα το κάνω, διότι και εσύ και εγώ θα περιμένουμε, μέχρι τη μέρα που θα συζητήσουμε για το ναυτισμό και το άσπρεγγερ. Έτσι. Αλλά θα πρέπει να προσέχουμε όλοι μας της γενικεύσης. Είναι επικίνδυνο πράγμα η γενικεύση. Δεν θέλω ότι όλα που έχουν σε τυπική τάξη, θα μπορέσουν να συνεχίσουν κανονικά την εκπαίδευσή τους, αλλά αυτά που θρήνονται ότι μπορούν να είναι σε τυπικές τάξεις, αποκλείονται ακριβώς. Υπάρχουν δύο τρόποι αποκλεισμού. Ο ένας είναι ο ορατός τρόπος αποκλεισμού. Δηλαδή μπαίνει ο τυφλός μαθητής εδώ πέρα και του λέω πέρας έξω. Έτσι. Κάθε φορά που έρχεται αλλάζω τα θρανία έτσι ώστε να μην μπορεί να περάσει ένα σκοντάφτι. Αυτή είναι τυπική. Υπάρχει όμως και αποκλεισμός που λέει ότι εγώ ό,τι λέω, το γράφω σε διαφάνειες και το στέλνω σε εσάς και σας λέω κοιτάξτε τις διαφάνειές σας. Και αυτό είναι αποκλεισμός. Όταν δεν φροντίζω δηλαδή το κάτι παραπάνω και απλώς ανοίγω την πόρτα και λέω περάστε. Έχετε το ίδιο δικαίωμα στην καταπληκτική μου διάλεξη όπως όλοι οι άλλοι. Τυφλή, κοφή, όλοι. Ο κοφός δεν μπορεί να καταλάβει τίποτα. Εάν ο τυφλός, αν είναι τυφλός και του δίνω τις διαφάνειες, δεν έχει πρόσβαση τελικά στη μάθηση. Άρα τον αποκλείω. Μπορεί να λέω ότι όλοι είναι ίσοι, αλλά στην πράξη δεν το κάνω. Έτσι, ναι. Γιατί εγώ έχω γίνει τέτοια ανάπτυξη. Γενικότερα λέμε ότι είναι πολύ δύσκολο να είσαι μία τυπική τάξη. Με μία ειδική κατηστέση να είσαι μία τυπική τάξη. Από την άλλη, όμως, έχω παρατηρήσει ότι διάφορες αναπηρίες, που της είχα στη προσωπική μου ζωή, η γιαγιά μου δεν είχε δάχτυλα και δεν παρατήρησα καν ότι ήτανε μία αναπηρία και άλλη αναπηρία. Κι έτσι μέχρι πέρυσι που έτυχε από τόσο μία φιλή μου και έτσι αντιδρασίες. Δεν θα δαγραμμούσα. Από την άλλη λέμε, ναι, καλό είναι να υπάρχουν διαφορετικές τάξεις. Όχι, δεν το είπε κανείς εδώ μέσα αυτό. Άλλα λέω. Ναι, αλλά δεν το είπε κανείς εδώ μέσα αυτό. Όταν λέμε ότι δεν είναι εφικτό, όμως, δεν είναι στιγμή για δεξιαδότητα. Δεν είπαμε ότι δεν είναι εφικτό. Είπαμε ότι δεν μπορούν να παρακολουθήσουν αν δεν έχουνε συγκεκριμένη υποστήριξη, συγκεκριμένες προβλέψεις. Ειδικά για αυτούς. Αυτό είπαμε. Όπως γίνεται σε όλες τις χώρες που είναι αυτά τα παιδιά μέσα. Εάν δεν έχουμε κάτι γονιδιακά διαφορετικό οι Έλληνες, νομίζω ότι μπορούμε να τα καταφέρουμε κι εμείς. Σαν τους άλλους. Λίγο. Είδατε πόσο δύσκολο είναι να καταλήξουμε κάπου αν ο καθένας μένει μόνο στην προσωπική του εμπειρία. Η προσωπική εμπειρία είναι αφόρμηση. Δηλαδή είδες τα παιδιά, κάποια προχωράν, κάποια όχι. Η κοπελιά πήγε στο ΕΕΚ. Όλα αυτά είναι μια προσωπική εμπειρία. Εάν δεν μπορέσετε την προσωπική σας εμπειρία, όσοι έχετε κι όποια έχει το καθένας, να την εντάξετε σε ένα πλαίσιο, δεν θα μπορέσετε να την ερμηνεύσετε. Έτσι. Επειδή είσαστε εκπαιδευτικοί, θέλετε πάντα τι να κάνετε. Να ξεπεράσετε τα πολλά θεωρητικά και να πάμε να δούμε τι γίνεται. Αλλά δεν γίνεται έτσι όμως, γιατί το τι θα κάνεις μέσα στην τάξη, θα εξαρτηθεί από το πόσο καλά καταλαβαίνεις αυτό το παιδί που είναι στην τάξη σου γιατί αποτυγχάνει. Όταν εγώ είμαι ο παδός του ιατρικού μοντέλου, έτσι, και μου φέρνουν ένα παιδί με νοητική καθυστέρηση μέσα στην τάξη, λέω ότι αυτό το παιδί έχει σαφείς περιορισμούς, άρα δεν κολλάει στην τάξη μου, άρα δεν μπορεί να πετύχει τέρμα. Ωραία. Όταν είμαι του κοινωνικού μοντέλου της πρώτης εκδοχής, λέω ότι δεν με ενδιαφέρει, όλα τα παιδιά χωράνε μες στην τάξη μου, να έχουν πρόσβαση συσθετεί στο τι γίνεται, να έχουν φίλους, να σκέφτονται θετικά τα άλλα παιδιά για αυτά. Και παρεμβαίνω στο να οργανώσω την τάξη μου αυτόν τον τρόπο. Εάν είμαι της δεύτερης εκδοχής του κοινωνικού μοντέλου, λέω αυτό το παιδί στη δική μου τάξη που κάνω μάθημα στον πίνακα, δουλεύω με τοπικά, δεν έχω ειδικά βιβλία και υλικά, δεν έχω κάποιον στην αυλή να το στηρίζει, δεν υπάρχει κανένας να συμβουλεύει και να υποστηρίζει τους γονείς. Δεν, δεν, δεν, δεν σημαίνει τι, ότι θα κάνω παρεμβάσεις που να απαντάνε σε αυτούς τους περιορισμούς του περιβάλλοντος. Έτσι, άρα το κάθε τι που θα πω, αν γίνεται ή δεν γίνεται, πότε γίνεται και με ποιους τρόπους, εξαρτάται από το τι έχω μέσα στο μυαλό μου. Γι' αυτό επιμένω λίγο περισσότερο στο να κατανοήσουμε την αναπηρία. Επίσης υπάρχει και ένα άλλο θέμα. Στο χώρο της ειδικής αγωγής, εμείς δεν έχουμε μιλήσει για ειδική αγωγή ακόμη. Δεν έχουμε πει τίποτε για την ειδική αγωγή. Εσείς την επαναφέρετε πότε πότε. Στο χώρο της ειδικής αγωγής, ήθιστε να λαμβάνονται αποφάσεις, χωρίς να σκεφτόμαστε το γενικότερο πλαίσιο της αναπηρίας. Όσο γίνεται αυτό, θα παίρνουμε λάθος αποφάσεις. Και πολλές φορές αποφάσεις που οι ανάπηροι δεν συμφωνούν καθόλου με αυτές. Τώρα, όπως έχετε καταλάβει, δεν θα κάνουμε διάλειμμα, γιατί περνάει ο χρόνος. Ναι, κυρία Γιαζιτζίδου, πείτε μας. Δεν θέλω να ρωτήσω ποιος είναι ο στόχος σε εκπαιδευτικό πλαίσιο από την προσέγγιση. Από την πρώτη προσέγγιση του μοντέλο και ποιος είναι ο στόχος από την δεύτερη προσέγγιση του μοντέλο. Ναι, είναι αυτό που ήδη ξεκίνησα να λέω. Σε εκπαιδευτικό πλαίσιο, όταν θεωρείς ότι ο τρόπος που σκέφτεται κανείς είναι το βασικό, προσπαθείς να αλλάξεις τον τρόπο που σκέφτεται κανείς. Δηλαδή κάνεις δραστηριότητες ευαισθητοποίησης, δίνεις θετικά μοντέλα μέσα στην τάξη, θέλεις οι άνθρωποι να ζούνε, τα παιδιά να ζούνε μαζί μέσα στην τάξη, ώστε να εξικοιωθούν και να έχουν θετικές εμπειρίες. Όταν είσαι στο άλλο μοντέλο, προσπαθείς τι να αντιμετωπίσεις. Όλους τους πραγματικούς περιορισμούς που υπάρχουν μέσα στη σχολική τάξη. Όταν λέω πραγματικούς περιορισμούς, δεν εννοώ μόνο σχολεία, ανεκπαίδευτη τάσκαλη, αναλυτικό πρόγραμμα, τέτοιος περιορισμός είναι όταν τα παιδιά εκτός από ανάπηρα είναι και φτωχά. Τέτοιος περιορισμός όταν τα παιδιά είναι και ορφανά. Τέτοιος περιορισμός όταν χρειάζεται να μετακινούνται 20 λεπτά με δύο λοφορία. Είναι και άλλοι περιορισμοί. Όσο κοινωνικό μοντέλο, δεν μπορεί το κοινωνικό μοντέλο να ζει και να αναπνέει στο περιβάλλον της τάξης. Γιατί και η τάξη ερμηνεύεται σε ένα πολύ συνολικότερο πλαίσιο. Δηλαδή πρώτη προσέγγιση δεν εστιάζει στη σχήμασα μου για το πρόγραμμα, για το σύστημα δασκαλίας διστυάσμου. Όχι ιδιαίτερα. Προσέξτε, το εστιάζει έχει σημασία, όχι το τι κάνει επίσης. Άρα προσπαθώ να κλείσουμε λίγο για τα δύο μοντέλα. Να πούμε ότι ο όρος ιατρικός μοντέλο δόθηκε από τον Όλιβερ το 1983. Ο Όλιβερ είναι ο πιο διάσημος κοινωνιολόγος στο χώρο της αναπηρίας. Και το ατομικό συνδυάστηκε με τι? Με το ότι η αναπηρία είναι το αποτέλεσμα μιας βλάβης. Κάτι που έχει δηλαδή το άτομο. Και ερχόμαστε τώρα σε τι? Στην αγγλική, γιατί ο Όλιβερ είναι Άγγλος. Στην αγγλική ερμηνεία ότι όταν λέω άνθρωποι με αναπηρία, τότε είναι σαν να πρεσβεύω το ιατρικό μοντέλο, το ατομικό. Θυμηθείτε ότι σας είπα ότι στις ΗΠΑ είναι άλλο. Αγγλία είναι άλλο. Και θα τη βρίσκουμε αυτή τη διαφορά συνέχεια. Δηλαδή, στις ΗΠΑ λένε πρώτα είναι το άτομο, και μετά όλες οι διαφορετικότητες. Άρα είναι σωστό να λέμε άτομο με αναπηρία, πρόσωπο με αναπηρία, άνθρωπος με αναπηρία. Στην άλλη μεριά, στην από εδώ μεριά του οκεανού και στην αγγλική βιβλιογραφία, αυτό θεωρείται ότι εστιάζει στον άνθρωπο, στο άτομο και είναι κακό. Γιατί δεν πρέπει να βλέπουμε το άτομο, έτσι. Άρα πάμε στον κοινωνικό μοντέλο. Σύμφωρο με το κοινωνικό μοντέλο, η αναπηρία είναι αποτέλεσμα αποκλεισμού, καταπίεσης. Όχι διαφορετικότητα στο άτομο. Προκύπτει δηλαδή από το περιβάλλον. Είμαι ανάπηρος όχι γιατί δεν έχω κίνηση στα πόδια μου, αλλά γιατί δεν υπάρχουν ράμπες, γιατί δεν έχω πρόσβαση παντού, έτσι. Γιατί δεν έχω πρόσβαση σε φυσικόθεραπία. Για να μπορεί τι να κάνει, να με κάνει να αισθάνομαι καλύτερα. Η αναπηρία λοιπόν είναι κάτι που επιβάλλεται στο άτομο και ο σωστός τρόπος είναι ανάπηροι άνθρωποι. Βάζουν μπροστά δηλαδή την αναπηρία που προκαλεί, όμως όχι από τον άτομο, αλλά από το περιβάλλον. Να δούμε λίγο αυτό το παράδειγμα τώρα. Ναι. Όχι, είναι το ίδιο, το ιατρικό είπαμε ότι το λέμε και ατομικό, ή παθολογίας, έτσι. Ναι, το κοινωνικό είναι και τα δυο μαζί, γι' αυτό αν δείτε, δεν εστιάζει στη μία έκδοχη ή στην άλλη, εστιάζει στον ρόλο του περιβάλλοντος και στον αποκλεισμό. Βεβαίως. Για να διαβάσουμε το... Ξέρεις τι... Ακόμη και στα μαθηματικά τα τελευταία χρόνια, έχουν αναπτυχθεί απόψεις που λένε ότι δεν υπάρχει μία σωστή απάντηση. Φαντάσου πόσο μάλλον, στην κοινωνιολογία, δηλαδή δεν μπορώ εγώ να σας πω ποιο είναι το σωστό. Έτσι. Ο τρόπος, ο δικός μου τρόπος, αυτό που πιστεύω εγώ, μπορώ να σας το πω. Από κει και πέρα όμως ο καθένας θα διαμορφώσει άποψη, όχι με εύκολες απαντήσεις, εδώ μέσα σκεφτόμενος που εκφράζεται καλύτερα. Δηλαδή η δική μου σχολή είναι η Αμερικάνικη σχολή, η σχολή των ατομικών δικαιωμάτων και άρα το άτομο μπαίνει πάντα στο κέντρο. Έτσι. Όμως, εκτός από αυτό που το χρησιμοποιώ πάρα πολύ, αν θέλετε, σε μικρές ηλικίες, στην εκπαίδευση, δηλαδή στην ειδική αγωγή, ακούστε να το λέω, παιδιά με αναπηρίες, παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες, παιδιά με, από το χώρο του κινήματος των αναπήρων προβάλλεται η χρήση του όρου ανάπηρος σκέτο. Οι ανάπηροι, το κίνημα των αναπήρων, θα το συζητήσουμε παρακάτω, δεν λένε ανάπηροι άνθρωποι, τυφλοί άνθρωποι ή άνθρωποι με αναπηρία, λένε ανάπηρος, τυφλός, κοφός. Έτσι, αυτό είμαι. Οπότε, όταν αναφέρομαι σε ενηλίκους, ακολουθώ αυτό που οι ενήλικοι ανάπηροι μου λένε να κάνω. Έτσι, όλοι μας αποφασίζουμε πώς θέλουμε να μας λένε. Σκεφτείτε το λίγο σε σχέση με τους αλλοδαπούς, σε σχέση με τους μετανάστες. Πώς τα λένε, δεν αυτοκαθορίζονται με ένα τρόπο. Άρα, έτσι, σεβόμαστε και τον αυτοκαθορισμό των αναπήρων. Αν ρωτήσουμε τους ομοφυλόφυλους πώς επιλέγουν να ονομάζονται, έτσι δεν θα σεβαστούμε να τους λέμε όπως επιλέγουν αυτοί που ξέρουν τι είναι. Το ίδιο ισχύει και με τους ανάπηρους. Τώρα πάμε σε άσκηση. Σκεφτείτε λοιπόν αυτά που είπαμε και να απαντήσουμε στο ερώτημα. Τι είναι προτιμότερο να εκπαιδευτεί ένας άνθρωπος με κινητική αναπηρία, να χρησιμοποιεί και να κινείται με πατερίτσες ή να κινείται με ηλεκτρονικό αμαξίδιο. Εάν σκεφτώ με το ιατρικό μοντέλο, ποιο είναι το κανονικό. Το νιουμ νιουμ νιουμ το ηλεκτρονικό αμαξίδιο ή το να περπατάω. Πατερίτσες ή όχι πατερίτσες. Ποιο είναι πιο κανονικό, κατά τη γνώμη σας. Το να περπατάω. Άρα με βάση στο ιατρικό μοντέλο τι θα έπρεπε να κάνουμε. Τι να επιδιώξουμε να χρησιμοποιεί και να κινείται με πατερίτσες ή να πάρει ηλεκτρονικό αμαξίδιο. Πατερίτσες. Εάν δεχτούμε ότι όλα είναι κανονικά. Δεν υπάρχει ένας τρόπος. Ποιο είναι το δικαίωμα. Το δικαίωμα είναι δικαίωμα να περπατάω ή δικαίωμα να μετακινούμε. Αν είναι να μετακινούμε, τότε όλα υπάρχουν πολλοί τρόποι μετακίνησης. Αυτό που φαίνεται τόσο απλό σε πρώτη φάση, έχει τεράστες συνέπειες. Διότι αν η κατεύθυσή μας είναι τι, να μάθουμε στον κινητικά ανάπηρο, να κινείται με πατερίτσες, σημαίνει έμφαση στη φυσικοθεραπεία. Πάρα πολλές φυσικοθεραπείες, μικρότερη επέμβαση στο περιβάλλον. Εάν πάλι έχουμε την άλλη εικόνα, σημαίνει τι. Όχι έμφαση στη φυσικοθεραπεία, κόστος για ηλεκτρονικά μαξίδια και πλήρως προσβάση με όλο το περιβάλλον για να μπορεί να μετακινείται. Ανάλογα λοιπόν με το τι σκέφτομαι, ανάλογα κάνω και τις παρεμβάσεις. Ναι. Το άτομο είναι πρώτα. Σε αυτό το συγκεκριμένο παράδειγμα που βλέπουμε, ένα άτομο με κινητική αναπηρία, αν επιλέξουμε να το εκπαιδεύσουμε να κινείται με πατερίτσες, θα κοπιάσει πάρα πολύ, θα πονέσει πάρα πολύ και πάντα θα πηγαίνει πολύ πιο αργά από όλους τους υπόλοιπους. Εάν αποφασίσουμε να παρέμβουμε σε τι, στο περιβάλλον, θα πούμε πάρ' το αμαξάκι. Είναι το ίδιο. Για μένα δεν σε θεωρώ κατώτερο αν κινήσεις με ηλεκτρονικό αμαξίδιο. Άρα το να λέω ότι το άτομο αξίζει, είναι άλλο από το να λέω ότι η αναπηρία εδράζει στο άτομο και άρα εγώ πρέπει να τη διορθώσω και να τη θεραπεύσω. Μην το μπερδεύουμε αυτό. Αν ο ίδιος ο άνθρωπος σου επιλέξει το δύσκολο λόγο, το δύσκολο λόγο, τι θεωρεί ότι δεν θέλει να χρησιμοποιήσει αμαξίδιο. Ναι. Δεν θα κρίνω ατομικές. Γιατί επιλέξουμε εμείς. Όταν λέω εμείς, εννοούμε ως κοινωνία, δεν εννοώ εγώ προσωπικά, διότι ως κοινωνία ανάλογα με το τι επιλέγουμε, δημιουργούμε και τις συγκεκριμένες δομές υποστήριξης. Έτσι. Δηλαδή, να το πω πάρα πολύ απλά, εάν κάποιος έχει το κοινωνικό μοντέλο, μπορεί να παίρνει δωρεάν το άτομο ηλεκτρονικό αμαξίδιο, ενώ δεν θα του παρέχονται δωρεάν 8 χρόνια ψυχοθεραπείας για να σταθεί στις πατερίτες. Αυτό κάνει η κοινωνία. Δεν απαγορεύει κάποιον να λειτουργήσει με μία ατομική ελευθερία, αλλά αξιοποιεί τους πόρους σε συγκεκριμένες κατευθύσεις. Λοιπόν, πάμε να δούμε το δεύτερο τώρα. Αυτό ίσως είναι πιο απλό. Έχουμε τι εδώ. Έχουμε δυο εφίβους. Και έχουν παρόμοιη αναπηρία. Ο ένας είναι ένα μαύρο αγόριο 16 ετών, ζει σε ένα κρατικό κτίριο. Κρατικό σημαίνει δεν πληρώνει εκεί. Σε μία γειτονιά που ζουν οι μειονότητες και τραυματίστηκε από πυροβολισμό στο νοτιομιελό. Η άλλη περίπτωση είναι ένα λευκό κορίτσι, 16 χρόνων πάλι, το οποίο είχε ένα τραυματισμό αντίστοιχο σε καταδυτικό ατύχημα. Και τα δύο έχουν την ίδια τι? Αναπηρία. Ατομικό περιορισμό. Πες μου. Έχουν και τα δύο την ίδια αναπηρία, ναι ή όχι. Ναι, είσαστε όλοι φαν του ατομικού μοντέλου. Γιατί θεωρείτε ότι η αναπηρία εδράζει που? Στο άτομο. Έτσι είναι. Έχει τους ίδιους περιορισμούς ο μαύρος έφηβος 16 χρονών, φτώχεια καταραμένη σε μειονότικη γειτονιά που πυροβολήθηκε με το λευκό κορίτσι 16 χρονών, που νοσηλεύεται βέβαια με τον ίδιο τραυματισμό, αλλά παιδιά είναι αποκαταδυτικό ατύχημα, έτσι. Είναι το ίδιο το στίγμα, για σκεφτείτε. Όταν ακούτε εσείς ότι πυροβολήθηκε ένας μαύρος εκεί στη γειτονιά και τα λοιπά, τι σκέφτεστε? Σε συμμωρία. Α, μπράβο, κάτι έτρεχε, σε κάποια συμμωρία ήταν αυτό. Είναι και μαύρος, είναι και φτωχός. Ενώ όταν ακούτε ένα κορίτσι λευκό από κατάδυση, ατύχημα, τι σκέφτεστε? Καταρχάς καταδύσεις δεν κάνουν όλοι, δεν κάνουμε όλοι, έτσι. Άρα οικονομικά και κοινωνικά τοποθετείται κάπου, έτσι. Έχει στίγμα, λέμε ότι κάτι έφταιγε, όχι βέβαια. Το στίγμα είναι σαφώς διαφορετικό. Αλλά θέλω να μιλήσουμε λίγο για την αναπηρία. Έχουν τον ίδιο οργανικό περιορισμό. Ναι, έχουν τον ίδιο οργανικό περιορισμό. Έχουν την ίδια αναπηρία. Δηλαδή έχουν τον ίδιο περιορισμό να ζήσουν, να μορφωθούν, να δουλέψουν, να κινηθούν, να απολαύσουν. Όχι, άρα δεν έχουν την ίδια αναπηρία. Γιατί διακρίνουμε μεταξύ τι του οργανικού περιορισμού, ο οποίος όμως δεν ταυτίζεται με την αναπηρία. Η αναπηρία προκύπτει από την αλληλεπίδραση μεταξύ του όποιου περιορισμού, ατομικού, οργανικού, με το περιβάλλον. Άρα, εδώ, με αυτό το παράδειγμα, φεύγουμε, αν θέλετε, από τις πολύ λεπτές διακρίσεις μεταξύ ιατρικού και δύο εκδοχών του κοινωνικού μοντέλου. Για να καταλάβουμε πόσο σημαντική είναι η ουσία. Το στίγμα σε ποια εκδοχή του κοινωνικού μοντέλου, νομίζετε ότι απαντά? Στην πρώτη. Δεν σκεφτόμαστε με τον ίδιο τρόπο. Δεν αποδίδουμε ίδια χαρακτηριστικά στον μαύρο έφηβο, μπλα μπλα, και στον κορίτσι 16 χρονών, κτλ. Άρα έχει ένα νόημα και η πρώτη εκδοχή του κοινωνικού μοντέλου. Αυτό όμως που αναδεικνύει κατά τη γνώμη μου, την αρτιότητα, αν θέλετε, της ερμηνείας, είναι η δεύτερη εκδοχή. Είναι εκείνη η εκδοχή που λέει ότι πέρα από τα ατομικά χαρακτηριστικά, δηλαδή του τραυματισμού, που μπορεί να είναι ίδια στα δυο παιδιά, αυτά τα δύο παιδιά θα δεχτούν πολύ διαφορετικό αποκλεισμό από την κοινωνία. Και άρα η αναπηρία που θα βιώσουν θα είναι πολύ διαφορετική. Άλλη θα είναι η αναπηρία του ενός και άλλη θα είναι η αναπηρία του άλλου. Ακριβώς, το στίγμα έχει να κάνει με τις αντιλήψεις, ενώ με το δεύτερο μοντέλο, με τη δεύτερη εκδοχή του κοινωνικού μοντέλου, η αναπηρία τελικά καθορίζεται από την αλληλεπίδραση με πραγματικούς περιορισμούς, πραγματικούς παράγοντες του κοινωνικού περιβάλλοντος. Έχετε κουράγια, έχετε, ξέρω εγώ. Ένα τεταρτάκι. Δεν τα αφήσουμε. Θα ξεκινήσουμε να συζητάμε για τα κοινωνικά κινήματα. Και μάλιστα δεν θα πούμε για το κοινωνικό κίνημα της αναπηρίας. Το εάν σήμερα συζητάμε εμείς εδώ, για την αναπηρία, για τα κοινωνικά μοντέλα και τα λοιπά, θεωρείται ότι οφείλεται, είναι κατάκτηση τίνος. Πώς φτάσαμε δηλαδή, έτσι άμα σκεφτείτε και την ιστορία που συζητήσαμε, πώς φτάσαμε εδώ. Γιατί πριν από 30 χρόνια δεν το συζητούσαμε και το συζητάμε σήμερα. Τι άλλαξε. Γιατί το έκανε αυτό η κοινωνία. Γιατί κάποιοι διεκδίκησαν. Πίεσαν την κοινωνία να το κάνει. Η κοινωνία δεν ξυπνάει ποτέ μια μέρα να πει, για να δω τι καλό μπορώ να κάνω σήμερα. Έτσι. Αλλά προχωράει μέσα από συγκεκριμένες διεκδικήσεις. Έτσι και ο χώρος της αναπηρίας λοιπόν, και κατεπέκταση ο χώρος της ειδικής αγωγής, αναπτύχθηκε βέβαια μέσα σε κοινωνικές αλληλεπιδράσεις. Έτσι. Και ταυτίστηκε, πήρε μαθήματα, στηρίχτηκε σε διεκδικήσεις άλλων ομάδων, που αμφισβήτησαν τι? Μύθους της βιολογίας. Ποια ομάδα σας έρχεται πρώτη στο νου, που να αμφισβήτησε ένα μύθο της βιολογίας? Α, μπράβο! Το μύθο ότι η λευκή φυλή είναι τι? Ανώτερη. Έτσι. Το κίνημα που αμφισβήτησε αυτόν τον μύθο, ήταν το αντιρατσιστικό. Το μύθο ότι οι άντρες είναι ανώτεροι από τις γυναίκες. Αμφισβητήθηκε από το φεμινιστικό. Σε αυτά τα δύο πρώτα κινήματα, είναι που στηρίχθηκε πάρα πολύ το κίνημα των αναπήρων, και σε συνδυασμό με το κίνημα των πολιτικών δικαιωμάτων, άρχισε να πιέζει την κοινωνία σε μία αλλαγή. Νομίζω ότι για τα δύο πρώτα, το αντιρατσιστικό και το φεμινιστικό κίνημα, θα είχατε να πείτε τι πρότειναν. Να δούμε λίγο το αντιρατσιστικό. Τι μας είπε, τι μας έμαθε σαν κοινωνία το αντιρατσιστικό κίνημα. Τι λέτε. Ναι. Λοιπόν, άρα ένα που μας είπε το αντιρατσιστικό, ήταν ότι το χρώμα κάποιου, η φιλή του, γιατί η γλώσσα είναι κάτι άλλο, η φιλή του και αργότερα τι, η εθνοτική του ταυτότητα, δεν καθορίζει τα δικαιώματά του. Άλλο, ή δεν καθορίζει τις ικανότητές του. Άλλο για το αντιρατσιστικό. Τίποτε. Είναι μακριά αυτό. Είναι μακριά. Τι οι Αμερικοί που να τα ξέρουμε. Είναι μακριά εκεί. Για να πάμε να τα πάρουμε ένα ένα. Το αντιρατσιστικό κίνημα λοιπόν, ήρθε και μας έμαθε, με βάση αυτό που αναφέραμε ήδη ότι, αφού ένα χαρακτηριστικό, όπως είναι η φιλή, όπως είναι το χρώμα του δέρματος, δεν μπορεί τι να κάνει να αποτελεί βάση διακρίσεων. Δεν μπορεί δηλαδή να γίνονται αρνητικές διακρίσεις, απλά γιατί κάποιος έχει ένα διαφορετικό ατομικό χαρακτηριστικό. Δεύτερο στοιχείο. Ότι εάν διαχωρίζουμε με βάση αυτό το στοιχείο, τότε παραβιάζουμε την ισότητα στην εκπαίδευση. Να σταθούμε λίγο εδώ. Πριν την ενεργοποίηση και την νίκη του αντιρατσιστικού κινήματος, σε χώρες όπου υπήρχαν παιδιά μιας φιλής και παιδιά μιας άλλης φιλής, μαύρα και λευκά, κυρίως στους ΗΠΑ, πήγαιναν σε ξεχωριστά σχολεία. Δεν επιτρεπόταν να είναι στο ίδιο σχολείο, όπως ήταν και στη Νότια Αφρική για πολλά χρόνια έτσι μετά. Στην Ελλάδα, να το συνδέσουμε λίγο, στην Ελλάδα είχαμε ποτέ ξεχωριστά σχολεία με βάση ένα χαρακτηριστικό. Παλινωστούντον σχολεία. Υπήρχαν αποκλειστικά, δηλαδή μπορούσες να έρχεσαι να παλινωστείς και να πηγαίνεις σε άλλο σχολείο. Ναι, να πούμε ότι το παλινωστούντο είναι κάτι διαφορετικό, γιατί μπορεί να ερχόσουν και να πήγαινε σε όποιο σχολείο ήθελες. Δεν σου απαγορευόταν η είσοδος, έτσι. Απλά είχαν γίνει και αυτά τα σχολεία και καλώς άρχισαν και τα έκλειναν. Γιατί όταν μαζεύονται πολύ με βάση ένα χαρακτηριστικό, αρχίζει η εκπαίδευση και γίνεται διαφορετική εκεί μέσα. Το ίδιο είχε γίνει με τα Αθηλαίων και Αρένων. Τα Αθηλαίων και Αρένων, τα οποία λειτουργούσαν πάρα πολύ καιρό, πάρα πολλά χρόνια, έτσι, θεωρήθηκε ότι δεν έπρεπε να υπάρχουν. Γιατί, παιδιά, γιατί? Εγώ λέω να υπάρχουν, είναι ωραία. Εσείς τι λέτε. Εγώ πήγα στο Θηλαίον, δεν έμαθα να πλέκω. Όχι καλέ, αφού ίδιο αναλυτικό πρόγραμμα είχαμε. ίδιο ήταν το αναλυτικό πρόγραμμα στα σχολεία Αθηλαίων και Αρένων. Άρα γιατί, ναι. Ένα στοιχείο πολύ βασικό ήταν ότι αυτό το πράγμα ήταν πλαστό. Και δεν επέτρεπε την καλή κοινωνική κατανόηση, τις καλές κοινωνικές σχέσεις. Ήταν μόνο αυτός ο λόγος. Υπήρχε και κάποιος άλλος λόγος. Έχετε ακούσει για το κρυφό αναλυτικό πρόγραμμα. Το ρητό και το άριτο. Τι σημαίνει αυτό. Ενώ λοιπόν, τα κορίτσια και τα αγόρια στα Θηλαίων και στα Αρένων, είχαν τα ίδια βιβλία. Οι ίδιους καθηγητές. Ήδιο αναλυτικό πρόγραμμα, για κάποιο μυστήριο λόγο, στα σχολεία των Θηλαίων, κάναν περισσότερο αρχαία νέα γλώσσα. Και στα σχολεία των Αρένων, κάναν περισσότερο μαθηματικά φυσική χημεία. Υπήρχε, δηλαδή, αυτό που ονομάζουμε κρυφό αναλυτικό πρόγραμμα. Γινόταν λοιπόν διάκριση, κρυφή, όχι ρητή, άριτη, ανάλογα με αυτό το ένα χαρακτηριστικό. Στις ΗΠΠ όταν άρχισε να δημιουργείται η αντίδραση για τα χωριστά σχολεία, είχαν δει τι. Ότι τα σχολεία στα οποία πήγαιναν μόνο μαύροι μαθητές, ήταν χειρότερα σχολεία από αυτά που ήταν οι λευκοί μαθητές. Και άρα είπαν ότι δεν πρέπει να υπάρχει πια αυτό, από τη στιγμή που διαχωρίζεται κάτι, έχει πολύ μεγάλο κίνδυνο, τι να γίνει, να έχει πολύ χαμηλό επίπεδο. Να είναι τελικά αρνητική διάκριση προς αυτούς τους μαθητές. Αυτό το είπαν οι μαύροι. Για τα σχολεία των μαύρων, τα διαχωριστικά. Θα δούμε μετά πώς, στο χώρο των αναπήρων, με βάση αυτό, αρχίσαμε τι να κάνουμε, να σκεφτόμαστε ξανά για τα διαχωρισμένα ειδικά σχολεία. Η διεκδίκηση των ατομικών δικαιωμάτων στο πλαίσιο του νόμου είναι φικτή. Δηλαδή, λέει το Σύνταγμα, για παράδειγμα, ότι όλοι είμαστε ίσοι. Λέει ότι είναι δωρεάν η εκπαίδευση. Θεωρητικά, λοιπόν, θα μπορούσε κάποιος γονιός, παιδιού με αναπηρία, που δεν έχει δωρεάν εκπαίδευση, να διεκδικήσει νομικά αυτή τη δωρεάν εκπαίδευση. Αυτό το μάθαμε πάλι από δίκες που έγιναν, από αγωγές που έγιναν εναντίον τους Αμερικάνικων Πολιτιών, από άτομα. Το πρόβλημα του αποκλεισμού από τα σχολείο, την εργασία και την κοινωνία, δεν είναι ατομικό. Δηλαδή, αν ένα παιδί που ήταν τότε μαύρο, ή ένας νέος, αποκλείονταν από την εργασία, αυτό που απέδειξε το αντιρατσιστικό κίνημα, ήταν ότι δεν οφείλονταν στις ατομικές του ικανότητες, αλλά οφείλονταν στον αποκλεισμό με βάση το χρώμα τους. Άρα κάθε φορά που κάποιος αποκλείεται, θα πρέπει να σκεφτόμαστε τι μας μάθαν. Μήπως υπάρχει ένα στοιχείο κοινωνικού αποκλεισμού πίσω από αυτό? Το γεγονός ότι οι ανάπηροι έχουνε πενταπλάσει, απανκοσμίως, ποσοστά ανεργίας. Σε τι οφείλεται, στους ίδιους, στα άτομα που δεν βρίσκουν δουλειά, ή μήπως είναι ένα πολιτικό πρόβλημα, δηλαδή πρόβλημα συγκρότησης της κοινωνίας. Και η επίλυση προβλημάτων, αν είναι πολιτικό, τότε χρειάζεται πολιτική διεκδίκηση και πολιτική συμμετοχή. Τα μαθήματα, λοιπόν, από το αντιρατσιστικό, ήταν κυρίως τρία. Πρώτον, δεν δικαιολογείται καμία διάκριση με βάση ένα χαρακτηριστικό. Δεύτερον, ο διαχωρισμός είναι επικίνδυνος, ιδιαίτερα στο πλαίσιο της εκπαίδευσης. Τρίτον, πολλές φορές προβλήματα που μοιάζουν ατομικά είναι πολιτικά, και άρα λύνονται μόνο με διεκδίκηση και πολιτική συμμετοχή. Το αντιρατσιστικό αναπτύσσεται μεταξύ 50-60, τότε που δεν έχουμε αναπηρικό κίνημα. Είναι το πρώτο, λοιπόν, που θα βάλει σημαντικές ρίζες, για να στηθεί επάνω το αναπηρικό κίνημα. Και ερχόμαστε στο φεμινιστικό και με αυτό θα ολοκληρώσουμε σήμερα. Τι μας είπε το φεμινιστικό. Με τόσες γυναίκες εδώ μέσα περιμένω να μου πείτε τι είπε το φεμινιστικό. Με δικά σας λόγια, αφήστε τι λέει εκεί. Ναι, χθες ήταν οχτώ του Μάρτη. Με βάση τι να μην υπάρχει διαχωρισμός. Το τι είναι η γυναίκα. Το φίλο. Άρα αυτό όμως μας το είπανε άλλοι πρώτα. Δεν το είπε το φεμινιστικό αυτό. Ναι, αλλά σε σχέση με γυναίκα, αν δράσετε σε σχέση με τη φιλή. Ναι, αλλά το ότι δεν μπορείς να κάνεις διακρίση με βάση ένα χαρακτηριστικό, το είπανε οι άλλοι. Δεν πρωτοτυπίσαμε σε αυτό. Το διεκδικίσαμε. Δεν πρωτοτυπίσαμε όμως σε αυτό. Όντως έλεγε ότι θέλω, είσαι αδικαιώματα με το άλλο φίλο. Το άλλο φίλο. Μάλιστα. Άρα, ναι. Εδώ όμως έβαλα κάτι πάρα πολύ σημαντικό. Και το είπες, θα το αλλάξω λίγο για να γίνει κατανοητό. Όταν ήταν το αντιρατσιστικό κίνημα, το έτημα ήτανε καμία διακρίση με βάση το φίλο. Δηλαδή, έλεγε ο μαύρος, ότι ό,τι κάνει ο μαύρος άντρας, το λευκός άντρας, μπορώ να το κάνω κι εγώ. Άρα θέλω για παράδειγμα να πληρώνω με ίσα. Το φεμινιστικό κίνημα ήρθε και είπε ότι δεν έχει καμία σημασία αν μπορώ να κάνω ό,τι κάνεις εσύ, άντρα. Μπορεί να μην μπορώ να κάνω ό,τι κάνεις εσύ. Έχω όμως ίδια δικαιώματα. Άρα δεν έβαλε το ζήτημα μόνο της ισότητας στο τι μπορούν να κάνουν. Είπε το δικαίωμα στη διαφορά. Ότι μπορεί να είμαι διαφορετική, να έχω μια άλλη ανατομία, όπως η άλλη ανατομία σημαίνει πάρα πολλά πράγματα, παρόλα αυτά έχω ίσα δικαιώματα. Και αυτό για το χώρο της αναπηρίας είναι εξαιρετικά σημαντικό. Γιατί ένας μεγάλος αριθμός αναπήρων ανθρώπων δεν μπορεί να κάνει ό,τι κάνουν οι αρτιμελείς. Και δεν θα μπορέσει να το κάνει ποτέ. Μπορεί να μην παράγει ποτέ. Αυτό σημαίνει ότι έχει λιγότερα δικαιώματα. Όχι. Αυτό ήταν η εξαιρετική συνδρομή, αν θέλετε, του φεμινιστικού κινήματος στο μετέπειτα αναπηρικό κίνημα. Άρα το ίσα δικαιώματα σε τι? Σε διαφορετικούς ανθρώπους. Άλλο. Ναι. Άρα είναι ίσο δικαίωμα και αυτό. Πολύ σωστά. Άλλο. Τι άλλο είπαν οι γυναίκες? Τα είπαν παλιά, δεν τα θυμόμαστε. Είπαν επίσης ότι κανένας δεν ξέρει καλύτερα τις ανάγκες μου από εμένα. Όταν έπρεπε οι γυναίκες τι να κάνουν, να κάνουν παιδιά, τους έλεγαν άντρες γιατροί, ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος. Τους έλεγαν ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος να απολαμβάνουν την ερωτική ζωή. Για όλα είχαν άποψη οι άντρες. Στα δικαστήρια, όταν έπεφτε θύμα βιασμού, απαγορεύονταν να είναι γυναίκα δικαστής. Γιατί? Για να μην με ρολυπτίσει. Και έπρεπε να είναι άντρος, ο οποίος ήξερε πως είναι να βιάζεσαι. Από μέσα. Αυτό λοιπόν που ήρθαν οι γυναίκες και είπαν ήταν τι? Ότι εγώ ξέρω καλύτερα. Πώς νιώθω, πώς δεν νιώθω, τι ανάγκες έχω. Έτσι. Και αυτό μετέπειτα, ξαναλέω, γιατί αυτό που μας ενδιαφέρει είναι οι ρίζες που έχει το αναπηρικό κίνημα, οι θεωρητικές, έφερε τους ανάπηρους να πούν ότι εμείς ξέρουμε καλύτερα. Το πως πονάω όταν είμαι 24 ώρες στο 24 ώρο, 7 μέρες τη βδομάδα, όλες τις μέρες σε ένα αναπηρικό αμαξίδιο. Εγώ ξέρω πως είναι όταν η φίστα με την αρνητική διάκριση. Δεν μπορείς να το καταλάβεις εσύ, αν δεν είσαι ανάπηρος. Άρα, ήταν η πρώτη αμφισβήτηση τίνων στο χώρο της αναπηρίας, των ειδικών. Γιατί, για σκεφτείτε, όταν είσαι άνθρωπος με εννοητική αναπηρία, σαν αυτούς που ξεκινήσαμε να συζητάμε σήμερα, ποιος ξέρει το καλό σου. Ήταν το φαιμνιστικό κίνημα που είπε ότι το καλό, δεν το ξέρει πάντα ο ειδικός, αλλά αυτός που είναι το υποκείμενο. Αυτός που ζει με τη συγκεκριμένη διαφορά. Και, άρα, ουσιαστικά, το τρίτο και το τέταρτο είναι μαζί. Η σημασία, δηλαδή, της προσωπικής εμπειρίας. Ξέρετε, γίνονται διάφορα, μπορεί να τα έχετε κάνει, να τα έχετε δει, διάφορες προσομοιώσεις αναπηρίας. Δηλαδή, κάθεται κάποιος σε αναπηρικό αμαξίδιο, έτσι του δένεις τα πόδια και του λες, βγες στην πόλη. Για να καταλάβει με αυτόν τον τρόπο, τι, τη δυσκολία της μετακίνησης. Δεν καταλαβαίνει, όμως, την αναπηρία. Δεν προσωμιάζεται η αναπηρία, γιατί η αναπηρία είναι μία εμπειρία, ετών, κοινωνικής αλληλεπίδρασης, δεν μπορείς να το προσωμιάσεις. Ακόμα και κάποιος που μπορεί να ζει μέσα στους ανάπηρους, σαν εκπαιδευτής ίσως. Ακόμη και αυτός που ζει μέσα σε οικογένεια με ανάπηρο, δεν ξέρει πώς είναι να είσαι ανάπηρος. Μόνο η προσωπική εμπειρία ορίζει την κατανόηση της αναπηρίας. Μπράβο! Αυτό που καταλαβαίνεις όταν κάνεις προσωμίωση, είναι ότι... όταν δεν έχω κίνηση στα πόδια, πονάνε πάρα πολύ γρήγορα οι όμοι μου. Πονάει η πλάτη μου, κινδυνεύω να πέσω πιο εύκολα. Αυτό καταλαβαίνεις, όχι την κινητική αναπηρία. Η κινητική αναπηρία, ξαναλέω, είναι χρόνια εμπειρίας, είναι εμπειρία υποτίμησης, είναι εμπειρία στίγματος, είναι εμπειρία απόρριψης, αποκλεισμού. Αυτά δεν μπορεί να τα καταλάβει κανείς με την προσωμίωση. Μπορεί κάποιος να αντιθεί γυναίκα και να βγει στον δρόμο, και να ακούσει πάρα πολύ άσχημα πράγματα. Αν είναι βράδυ μπορεί να κινδυνεύσει. Δεν θα καταλάβει πως είναι να είσαι γυναίκα. Γιατί η γυναίκα δεν το κάνει μία μέρα. Το κάνει από 9-10 χρονών, 11-12 και το βιώνεις συνέχεια. Αυτό το πράγμα δεν μπορεί να το βιώσεις απ' έξω. Και το πρώτο μάλλον και με αυτό να κλείσουμε, ότι το προσωπικό είναι πολιτικό. Δηλαδή, γνωρίζετε για τα ποσοστά οικογενειακής κακοποίησης στην Ελλάδα. Έχετε ακούσει για την οικογενειακή κακοποίηση. Είναι υψηλά τα ποσοστά, έτσι δεν είναι. Ποιος φταίγει αυτό. . Ναι, άλλη άποψη. Ό,τι και να γίνει καταγγελία, δεν υπάρχουν ουσιαστικά συνέπειες. Δεν υπάρχουν συνέπειες. Τυμωρητής με τρεις μήνες αναστολής εντύπωσης, κληρώνουν χίλια ευρώ και βγήκα. Μάλιστα, ναι. Έλλειψη ενημέρωσης. Έλλειψη ενημέρωσης, ναι. Δεν γίνεται κάτι για να διαμορφωθεί η παιδεία από τα παιδικά χρόνια, έτσι ώστε να καταλάβουν για τα μικρά γοράκια. Άρα φταίν τα γοράκια. Όχι, δεν φταίν τα γοράκια. Φταίει η παιδεία που φταίει η παιδεία. Δεν ξέρω ακριβώς τι φταίει. Αν θεωρητικά δημιουργόταν μία... όχι μάθει, δεν θα κάνουμε όλα τα θύματα, αλλά μέσα στην παιδεία να μαθαίναν για τα κοτσάκια και για τα γοράκια, ότι θα σέφομαι ο ένας και ο άλλος, δεν θα χτυπιόμαστε μεταξύ μας. Ναι, δεν χτυπιόμαστε μεταξύ μας. Η μία με διαβράει την άλλη. Όλοι οι διαφορές δεν είναι μετροπία με το λόγο. Άρα αυτό που μου λέτε... Άρα πώς... Μα τι λες τώρα. Ότι είναι το ίδιο, σε καμία μέρα ότι είναι το ίδιο, απλώς κάτι τέτοιο. Ναι, να πω ότι προσωπικά και έχω μία μεγάλη ηλικία, πολύ μεγαλύτερη από τη δική σου και ξέρω πάρα πολύ κόσμο, ξέρω μόνο μία περίπτωση, άντρα που όχι να τρώει ξύλο, όχι, να έφαγε μία φορά χαστούκι. Όχι να τρώει ξύλο, παιδιά, δεν έχει μία διαφορά από την άλλη μεριά. Το νόμισμα δεν είναι ίδιο. Αλλά από τις παρατηρήσεις σας ήδη βγαίνει τι, και μου κάνει εντύπωση ότι είναι το μόνο στοιχείο, που από την αρχή το ορίσατε χωρίς καμία βοήθεια. Ότι το αν τρώει μία γυναίκα μέσα στο σπίτι ξύλο, δεν είναι δικό της πρόβλημα. Δεν φταίει αυτή, δεν το προκάλεσε και δεν μπορεί να τα αντιμετωπίσει ολομόναχη. Άρα κάτι που βιώνει προσωπικά πίσω από την πόρτα του σπιτιού, είναι πολιτικό πρόβλημα. Δημιουργήθηκε γιατί υπάρχει τι? Μια παράδοση. Δημιουργήθηκε γιατί υπάρχει μια καθημερινή ενίσχυση ατιμωρησία. Δημιουργήθηκε γιατί δεν υπάρχουν πολιτικές παρεμβάσεις υποστήριξης, ακόμη και ατόμων που θα θελήσουν να ξεφύγουν. Έτσι, ναι. Εγώ θέλω να πω ότι συνήθως δεν ξέρουν πού να μεθυκλώνται άτομα που βιώνουν. Γιατί? Γιατί θεωρεί ότι αυτό είναι προσωπικό τους πρόβλημα. Αυτό, λοιπόν, που είπαν οι φεμινίστρες, ήταν ότι δεν είναι προσωπικό πρόβλημα. Είναι πολιτικό πρόβλημα και άρα για να λυθεί πρέπει να δημιουργηθούν τι? Παρεμβάσεις, πολιτική ανάδειξη του προβλήματος. Αυτό έφερε τους ανάπηρους σε ποιο στοιχείο. Θα δούμε αργότερα. Όταν ένα παιδί με αναπηρία είναι απομονωμένος σε ένα χωριό κλεισμένο σπίτι του, δεν είναι πρόβλημα της οικογένειας και δεν είναι προσωπικό πρόβλημα. Είναι πρόβλημα της κοινωνίας, είναι πολιτικό πρόβλημα. Και άρα δεν λύνεται με το να πάω στον κουμπάρο το βουλευτή που έχω και να το λύσω με έναν ατομικό πρόβλημα που η ελληνική πραγματικότητα έχει μια πολύ μεγάλη παράδοση. |
